Μαυρίκιος Τιβέριος (539 – 27 Νοεμβρίου 602) – Cognosco Team

της Ευαγγελίας Κ. Λάππα,

Ο Μαυρίκιος Τιβέριος γεννήθηκε στην Αραβησσό της Καππαδοκίας το 539 και ήταν γιός του Έλληνα συγκλητικού Παύλου. Κατετάχθη στον στρατό της Ρωμανίας και ανήλθε στις υψηλές θέσεις της ιεραρχίας, σε σημείο ώστε να χρισθεί διάδοχος του αυτοκράτορα Τιβερίου Β’ Κωνσταντίνου.

Στα τέλη του 577 ο Μαυρίκιος, παρά την έλλειψη στρατιωτικής εμπειρίας, διορίστηκε Μάγιστρος του Στρατού(1) Ανατολής (Μagister Μilitum Orientem) στον πόλεμο εναντίον των Περσών, διαδεχόμενος τον στρατηγό του Ιουστινιανού και το ίδιο χρονικό διάστημα έγινε Πατρίκιος. Το 581 νίκησε τους Πέρσες σε μια αποφασιστικής σημασίας μάχη. Κατόπιν αυτού ο αυτοκράτορας Τιβέριος Β’ Κωνσταντίνος(2) πάντρεψε την κόρη του Κωνσταντία με τον Μαυρίκιο, ο οποίος έγινε διάδοχος του θρόνου και το 582 μετά τον θάνατο του Τιβερίου, ανεκηρύχθη αυτοκράτορας.

Την εποχή που ο Μαυρίκιος έγινε αυτοκράτορας, η Ρωμανία λόγω των συνεχών πολέμων και καταστροφών από τις βαρβαρικές εισβολές, ήταν ουσιαστικώς χρεοκοπημένη. Η έλλειψη χρημάτων τον ανάγκασε να επιβάλλει εκτεταμένη μείωση των δαπανών, γεγονός που τον κατέστησε δυσάρεστο στο λαό και το στρατό. Υπό την απειλή των Βησιγότθων στην Ισπανία, ο Μαυρίκιος σκοπεύοντας να εξασφαλίσει την ακεραιότητα στις δυτικές επαρχίες, ίδρυσε τα «Εξαρχάτα»(3) της Καρχηδόνας και Ραβέννας(4), στα οποία ασκείτο ενιαία στρατιωτική και πολιτική διοίκηση.

Προσέδωσε στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως τον τίτλο του «Οικουμενικού», υποβαθμίζοντας τον ρόλο του Πάπα της Ρώμης, γεγονός που προκάλεσε την αντίδραση του τότε πάπα Γρηγορίου(5). Ο Μαυρίκιος αποφάσισε να διατηρήσει τις αποφάσεις της Δ’ Οικουμενικής συνόδου της Χαλκηδόνας(6), συνεχίζοντας έτσι την δίωξη των Μονοφυσιτών. Η εν λόγω δίωξη τον οδήγησε σε διαμάχη με τον Πάπα, ο οποίος απελπισμένος από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ αυτού, των θρησκευτικών αιρέσεων και του αυτοκράτορα, στράφηκε στους Λομβαρδούς.

Ο Μαυρίκιος συνέχισε τον πόλεμο κατά των Περσών τους οποίους νίκησε το 586, στην μάχη της Δάρα και το 588 στην Μαρτυρόπολη. Το 590 στη Περσία δύο Πάρθοι αδελφοί ο Vistahm και ο Vinduyih ανέτρεψαν τον βασιλέα Ορμίσδα Δ’(7) και ανακήρυξαν βασιλέα τον γιό του Χοσρόη Β’(8). Ωστόσο, ο στρατηγός Μπαχράμ Τσουμπίν, ο οποίος είχε εξεγερθεί κατά του Ορμίσδα, διεκδικώντας τον θρόνο για τον εαυτό του, νίκησε τον Χοσρόη, ο οποίος μαζί με τους δύο αδελφούς του διέφυγε στη Ρωμανία.

Ο Μαυρίκιος, παρά την αποτροπή της Γερουσίας, διέθεσε στον Χοσρόη στρατό 35.000 ανδρών, για να τον βοηθήσει στην επανάκτηση του θρόνου. Έτσι το 591 ο στρατός της Ρωμανίας με τους στρατηγούς Ιωάννη Μυστάκωνα(9) και Ναρσή(10) νίκησε τις δυνάμεις του Μπαχράμ Τσουμπίν στο Ganzak στη μάχη του Blarathon. Ο Χοσρόης σε ένδειξη ευγνωμοσύνης προς τον Μαυρίκιο, του παραχώρησε την Δυτική Αρμενία μέχρι τις λίμνες Βαν και Σεβάν και απέστειλε στη Κωνσταντινούπολη τον σταυρό και τα πολύτιμα αφιερώματα που είχαν αποσπάσει οι Πέρσες από τον Άγιο Σέργιο της Σεργιουπόλεως(11).

Το 592 τα στρατεύματα της Ρωμανίας απελευθέρωσαν από τους Αβάρους(12) το Singidunum (σημερινό Βελιγράδι) και το 593 ο στρατηγός της Ρωμανίας Πρίσκος νίκησε τους Σλάβους, τους Αβάρους και τους Γέπιδες νότια του Δούναβη. Το ίδιο έτος διέσχισε τον Δούναβη στη Βλαχία(13) για να συνεχίσει τις νίκες του. Το 594 ο Μαυρίκιος αντικατέστησε τον Πρίσκο(14) με τον αδελφό του Πέτρο, ο οποίος παρά τις αρχικές αποτυχίες, σημείωσε άλλη μια νίκη στη Βλαχία. Ο Πρίσκος επικεφαλής ενός άλλου στρατεύματος το 595, νίκησε και πάλι τους Αβάρους.
Το 597 ο Μαυρίκιος όντας ασθενής, συνέταξε την διαθήκη του στην οποία περιέγραψε τα σχέδιά του για την αυτοκρατορία. Βάσει αυτών, ο μεγαλύτερος γιος του, ο Θεοδόσιος, θα κυβερνούσε την Ανατολή, με έδρα την Κωνσταντινούπολη και ο δεύτερος γιος του, ο Τιβέριος, θα κυβερνούσε την Δύση με έδρα τη Ρώμη.
Το 598 πέτυχε την υπογραφή ευνοϊκότατης συνθήκης με το χαγάνο(15) των Αβάρων. Με αντάλλαγμα μια μικρή αύξηση των ετήσιων φόρων στους Αβάρους, ο Δούναβης αναγνωρίστηκε ως βόρειο σύνορο της Ρωμανίας καθώς και το δικαίωμα του στρατού της Ρωμανίας να διασχίζει τον ποταμό όταν θα καταδίωκε Σλάβους.

Το 599 όμως ένας στρατηγός του Μαυρικίου παράδωσε στους Αβάρους ένα στράτευμα, δώδεκα χιλιάδων στρατιωτών, γιατί δήθεν στασίασε. Ο Μαυρίκιος αρνήθηκε την αποπληρωμή στους Αβάρους πολύ μικρού ποσού λύτρων για την απελευθέρωση 12.000 αιχμαλώτων στρατιωτών της Ρωμανίας, οι οποίοι τελικά εκτελέστηκαν. Σύμφωνα με το χρονογράφο Μιχαήλ Γλυκά, ο αυτοκράτορας προσευχόταν σε κάθε μοναστήρι γι’ αυτή την αμαρτία του και κάποτε ερχόμενος από εκεί, έμαθε από τον Μαγιστριανό πως η ψυχή του θα σωθεί, αν έχανε τον θρόνο του με πόνο και θλίψη. Λίγο αργότερα είδε στ’ όνειρό του τον τρόπο με τον οποίο θα πέθαινε.

Το 602, ο Μαυρίκιος διέταξε νέες επιχειρήσεις κατά των Σλάβων, οι οποίες στέφθηκαν από επιτυχία. Αντιμετωπίζοντας όμως σοβαρό οικονομικό πρόβλημα, διέταξε το στρατό να ξεχειμωνιάσει στο Δούναβη και να καθυστερήσει η μισθοδοσία των στρατιωτών. Αυτή η απόφαση όμως απεδείχθη σοβαρό λάθος καθώς προκάλεσε στους στρατιώτες μεγάλη δυσαρέσκεια, την οποία εκμεταλλεύτηκε ο τυχοδιώκτης εκατόνταρχος Φλάβιος Φωκάς(16) και κατάφερε να προκαλέσει ανταρσία εναντίον του αυτοκράτορα.

Τα στρατεύματα ανακήρυξαν τον Φωκά ως ηγέτη τους και απαίτησαν από τον Μαυρίκιο να παραιτηθεί και να ανακηρύξει ως διάδοχο στο θρόνο, τον γιο του Θεοδόσιο, ή τον στρατηγό Γερμανό. Μετά την άρνηση του Μαυρικίου, τα επαναστατημένα στρατεύματα άρχισαν να προελαύνουν προς τη Κωνσταντινούπολη. Ο αυτοκράτορας βρέθηκε σε δυσμενέστατη θέση καθώς δεν διέθετε στρατεύματα πιστά σ’ αυτόν ούτε στην Κωνσταντινούπολη ούτε στην Ανατολή και κανείς δεν τον στήριζε ουσιαστικώς.

Ο Φωκάς εισήλθε στην Κωνσταντινούπολη στις 23 Νοεμβρίου 602, σκορπίζοντας δημαγωγικά νομίσματα στο πλήθος, και στέφθηκε αυτοκράτορας. Συνέλαβε το Μαυρίκιο και την οικογένειά του, τους εκτέλεσε στη Χαλκηδόνα στις 27 Νοεμβρίου 602 και έριξε τα πτώματά τους στη θάλασσα(17).

Μετά την εκτέλεση του Μαυρίκιου και των γιων του, ακολούθησε ο απηνής πολιτικός διωγμός των αντιπάλων του. Μεταξύ των ανθρώπων που θεώρησε ο Φωκάς επικίνδυνους, ήταν και οι δύο ικανότεροι αρχιστράτηγοί του. Με το θάνατο σε μάχη και του τρίτου, ο στρατός της Ρωμανίας βρέθηκε ουσιαστικώς ακέφαλος, υπό την τυπική διοίκηση του ανίκανου ανιψιού του, Δομέντζιολου(18).

Η οκταετής διακυβέρνηση του Φωκά υπήρξε από τις αμαυρότερες σελίδες της ιστορίας της Ρωμανίας και χαρακτηρίστηκε από τυραννία, τρομοκρατία και εξεγέρσεις(19). Η προώθηση στα κρατικά αξιώματα και στις ανώτατες θέσεις όλων των συγγενών του και ο παραμερισμός όλων των αξιόλογων κρατικών στελεχών, χάριν μικροσυμφερόντων, αποδυνάμωσαν την αυτοκρατορία. Το χειρότερο όλων όμως ήταν ότι ο βασιλιάς της Περσίας Χοσρόης Β’ εξέλαβε την ανατροπή και την δολοφονία του Μαυρίκιου ως αφορμή για να αρχίσουν λεηλασίες στη Μικρά Ασία ενώ, εξαιτίας της αδιαφορίας του Φωκά, οι Σλάβοι και οι Άβαροι άρχισαν πάλι επιδρομές στα Βαλκάνια(20).

Σας παραθέτω ένα ποίημα μου που έγραψα για τον αυτοκράτορα Μαυρίκιο Τιβέριο:
Μαυρίκιος

Χαίρε Μαυρίκιε, θρέμμα Καππαδοκίας
Χαίρε στρατηγέ, αυτοκράτορα της Ρωμανίας
Χαίρε συ Εθνάρχη, νικητή της Περσίας.
θύμα μιας πανωλέθριας ανταρσίας.

---

Πέτυχες, Μαυρίκιε, συ, ν’ ασφαλίσεις,
από την απειλή των βαρβάρων της Δύσης,
πόλεις στην Άνω και Κάτω Ιταλία
την Καρχηδόνα και την Σικελία.

---

Τους Πέρσες κατόρθωσες να νικήσεις
τα σκλάβα εδάφη ν’ ανακτήσεις
Δάρας, Νίσιβι και Αρμενία
πάλι ενέταξες στη Ρωμανία.

---

Πάλεψες με τους βόρειους βαρβάρους
με τους Σλάβους και τους Αβάρους.
Τα σύνορα επέκτεινες της Ρωμανίας
ως τα όρια της Ελληνικής Δακίας.

---

Μα μια ημέρα πικρή μες το Νοέμβρη
ένα σου σφάλμα δίχως πολύ σκέψη(21)
σήκωσε στο στρατό δυσαρέσκειας αγέρι,
πράγμα που όλεθρο μόνο θα φέρει.

---

Ένας τυχοδιώκτης(22) βρήκε ευκαιρία
να προκαλέσει στο στρατό ανταρσία.
Κατάφερε, να σε εκθρονίσει
και επαίσχυντα την ζωή σου πια να σβήσει.

---

Χαίρε Μαυρίκιε, θρέμμα Καππαδοκίας
Χαίρε στρατηγέ, αυτοκράτορα της Ρωμανίας
Χαίρε συ Εθνάρχη, νικητή της Περσίας.
θύμα μιας πανωλέθριας ανταρσίας.

---

Η Ρωμανία βυθίστηκε σε κρίση.
Τρόμος επικράτησε και φρίκη.
Στων βαρβαρικών επιδρομών τη δίνη
δίχως εθνάρχη είχε μείνει!

Ευαγγελία Κ. Λάππα
20 Οκτωβρίου 2022

Πηγές
– Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αυτοκρατορικός Ελληνισμός, 324 – 1081 π. Χ., πρώιμη & μέση βυζαντινή περίοδος: από τον Μέγα Κωνσταντίνο έως την άνοδο των Κομνηνών, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2022
– https://cognoscoteam.gr/μαυρίκιος-τιβέριος-539-602-ένας-αποτελεσ/ | Μαυρίκιος Τιβέριος (539 – 602): Ένας αποτελεσματικός αυτοκράτορας
– http://skourtakrdiaf.blogspot.com/2014/03/blog-post_13.html | Τι συνέβαινε στους εισηγητές του Μνημονίου τον Μεσαίωνα…
– https://ellinoistorin.gr/?p=29771 | Ελληνικό ημερολόγιο – 23 Νοεμβρίου

---

(1) Ο Μάγιστρος του Στρατού ήταν ο ανώτατος Στρατιωτικός διοικητής (μετά τον Αυτοκράτορα). Σε αυτόν υπάγονταν ο magister peditum (στρατηγός πεζικού), ο magister equitum (στρατηγός ιππικού) και ο praefectus classis (αρχηγός του στόλου). Χαμηλότερα στην ιεραρχία ήταν οι Δούκες και μετά οι Λεγάτοι (διοικητές Λεγεώνων). Πάντως αυτό το σχήμα άλλαζε πολύ συχνά, ενώ κατά περιόδους στην στρατιωτική ιεραρχία παρεμβάλλονταν οι Κόμητες, οι Έξαρχοι, οι Έπαρχοι κ.ά. (Πηγή: https://byzantium.gr/axiombyz45.php | Βυζαντινά Αξιώματα και Ιεραρχία κατά τον 4ο και 5ο αιώνα)
(2) Ο αυτοκράτορας της Ρωμανίας Τιβέριος κυβέρνησε από το 574 μέχρι το 582. Μπορεί να μην σημείωσε κάποια μεγάλη στρατιωτική επιτυχία, όμως διακρίθηκε για το ήθος του και την πολιτική του αρετή και τη γενικότερη στάση της ζωής του. Είχε όμως την ατυχία να βρεθεί χρονικά ανάμεσα σε δύο τεράστιες προσωπικότητες: τον Ιουστινιανό και τον Ηράκλειο και να πεθάνει πρόωρα μη προλαβαίνοντας να ολοκληρώσει το έργο του. (Πηγή: https://vizantinaistorika.blogspot.com/2014/09/h.html |Ο αυτοκράτορας Τιβέριος και η πολιτική του διαθήκη)
(3) Διοικητική υποδιαίρεση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας η οποία διοικείτο από «Έξαρχο» θέση με αυξημένες αρμοδιότητες. Το εν λόγω σύστημα διοίκησης θεωρείται πρόδρομος των «Θεμάτων».
(4) Πρόκειται για την αρχαία Ελληνική αποικία Ρήνη που ίδρυσαν οι Θεσσαλοί τον 6ο αιώνα π. Χ. (Πηγή: Μενελάου Παγουλάτου, Η ιστορία του Βυζαντινού Ελληνισμού, Η Δυναστεία του Θεοδόσιου έως την Δυναστεία του Ηρακλείου, Εκδόσεις Ταλώς Φ.)
(5) Πρόκειται για τον Άγιο Γρηγόριο τον Διάλογο.
(6) Πόλη στη θάλασσα του Μαρμαρά, κοντά στο Βόσπορο. Ιδρύθηκε το 675 π.Χ. ως αποικία των Μεγαρέων και ανεπτύχθη πολύ γρήγορα λόγω του πανελλαδικά φημισμένου εκεί Μαντείου του Απόλλωνα. Το όνομα Χαλκηδόνα έγινε γνωστό ως «πόλη των τυφλών», όπου η ιστορία είναι ότι το Βυζάντιο ιδρύθηκε μετά από μια προφητεία ότι ένα μεγάλο αστικό κέντρο θα χτιζόταν «απέναντι από την πόλη του τυφλού» (σημαίνοντας ότι οι άνθρωποι της Χαλκηδόνας πρέπει να είναι τυφλοί για να μην δουν την προφανή αξία της χερσονήσου στο χρυσό κέρατο ως φυσικό αμυντικό λιμάνι). Τελικά η Χαλκηδόνα άλλαξε πολλά χέρια κατ’ επανάληψη, από τους Πέρσες, Βυθύνιους, Ρωμαίους, Βυζαντινούς, Άραβες, οι σταυροφόροι και οι Τούρκοι πέρασαν μέσω της περιοχής. Επί Αυτοκράτορα Διοκλητιανού στη πόλη αυτή μαρτύρησε η Αγία Ευφημία. Το 451 έγινε στην πόλη η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος, η μέχρι σήμερα λεγόμενη «Οικουμενική Σύνοδος της Χαλκηδόνας» και το 507 τοπική σύνοδος. (Πηγές: https://web.archive.org/web/20110310074514/http://istanbulcityguidegreek.com/city/area/kadikoy.html | Χαλκηδόνα Kadıköy και https://el.wikipedia.org/wiki/Χαλκηδόνα | Χαλκηδόνα)
(7) Ο Ορμίσδας Δ’ (540 – 590) ήταν βασιλιάς της Περσικής αυτοκρατορίας της Σασσανιδών από το 579 έως το 590 και ήταν γιος του Χοσρόη Α’. Ο Ορμίσδας Δ’ κληρονόμησε από τον πατέρα του τους μακροχρόνιους πολέμους του με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και τους συνέχισε με ακόμα μεγαλύτερη επιμονή. Είχε απορρίψει τη συνθήκη ειρήνης που σχεδίαζε να υπογράψει ο ηλικιωμένος Χοσρόης Α’ πριν τον θάνατό του αλλά συνάντησε έντονη αντίσταση γνωρίζοντας απανωτές ήττες από τον ικανό αυτοκράτορα Μαυρίκιο. Σε αντίθεση με την αδιαλλαξία του, απέναντι στο Βυζάντιο, στην εσωτερική θρησκευτική του πολιτική στάθηκε αρκετά ανεκτικός με τους οπαδούς των άλλων θρησκειών εκτός του Ζωροαστρισμού, ειδικά με τους χριστιανούς. Το 590 ο ένδοξος Πέρσης στρατηγός Μπαχράμ Τσουμπίν ανέτρεψε τον Ορμίσδα αναλαμβάνοντας ο ίδιος την βασιλική εξουσία ως Βραχάμ Στ’. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/ΟρμίσδαςΔ΄τηςΠερσίας | Ορμίσδας Δ΄ της Περσίας)
(8) Ο Χοσρόης Β΄ της Περσίας (570 – 28 Φεβρουαρίου 628) ήταν ο τελευταίος μεγάλος βασιλιάς της Περσίας από τη δυναστεία των Σασσανιδών. Βασίλευσε μεταξύ 590 και 628 και ήταν γιος και διάδοχος του βασιλιά της Περσίας Ορμίσδα Δ΄ και εγγονός του βασιλιά της Περσίας Χοσρόη Α΄. Είναι πασίγνωστος από τους σκληρούς θρησκευτικούς του πολέμους με τον αυτοκράτορα της Ρωμανίας Ηράκλειο. Ο Χοσρόης Β΄ χαρακτηρίστηκε μικρός. Σε αντίθεση με τον σπουδαίο παππού του Χοσρόη Α΄ ήταν βίαιος, αλαζόνας, είχε 3.000 συζύγους, με τις οποίες ζούσε σε απίστευτη χλιδή, αλλά το τέλος ήταν εξίσου σκληρό από τον ίδιο τον γιο του. Ο στρατός του είχε συντριβεί από τον αυτοκράτορα της Ρωμανίας Ηράκλειο και το κράτος του είχε αποδεκατιστεί. Οι Πέρσες εξοργισμένοι από τις ήττες και τις ταλαιπωρίες, τον ανέτρεψαν την ίδια χρονιά με συνωμοσία υπό την αρχηγία του ίδιου του μεγαλύτερου γιου του Σιρόη. Ο Σιρόης σε ακραίο βαθμό βίαιος σκότωσε 18 αδελφούς, του γιους τού Χοσρόη μπροστά του και στη συνέχεια έσφαξε τον ίδιο τον πατέρα του. Βασιλιάς των Περσών αναγορεύτηκε στην συνέχεια ο Σιρόης ως Καβάδης Β΄, αλλά απεβίωσε την ίδια χρονιά (628). Η διαλυμένη Περσία έπεσε αμέσως μετά στη νέα ανερχόμενη δύναμη των Αράβων, των οποίων έγινε επαρχία. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/ΧοσρόηςΒ΄τηςΠερσίας | Χοσρόης Β΄ της Περσίας)
(9) Καταγόταν από τη Θράκη και ήταν εξέχων στρατηγός της Ρωμανίας στο πόλεμο με τους Πέρσες επί Τιβερίου Β΄. Το Μυστάκων ήταν παρωνύμιο λόγω του μεγάλου μουστακιού (μύστακος) του. (Πηγές: https://military-history.fandom.com/wiki/John_Mystacon | John Mystacon και Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αυτοκρατορικός Ελληνισμός, 324 – 1081 π. Χ., πρώιμη & μέση βυζαντινή περίοδος: από τον Μέγα Κωνσταντίνο έως την άνοδο των Κομνηνών, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2022)
(10) Ήταν ευνούχος αρμενικής καταγωγής, ο οποίος εξελίχθη σε ταμία των βασιλικών χρημάτων και εξαίρετος στρατηγός επί αυτοκράτορος Ιουστινιανού. Διακρίθηκε σε μάχες κατά των Οστρογότθων. Επί του σφετεριστή αυτοκράτορος Φωκά, επαναστάτησε αλλά απέτυχε και θανατώθηκε με επαίσχυντο τρόπο. (Πηγές: https://vizantinaistorika.blogspot.com/2016/07/blog-post_21.html | Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος και ο Τίμιος Σταυρός- α΄ μέρος και Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αυτοκρατορικός Ελληνισμός, 324 – 1081 π. Χ., πρώιμη & μέση βυζαντινή περίοδος: από τον Μέγα Κωνσταντίνο έως την άνοδο των Κομνηνών, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2022)
(11) Η σημερινή Ρεσάφα ή Ρουσάφα της Συρίας.
(12) Τουρκομογγολικό φύλο που πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 6ου και στις αρχές του 7ου αι. μ.Χ. στον Δούναβη και είχε ως κοιτίδα του τη Μογγολία και τη Μαντζουρία (επαρχία της Κίνας). (Πηγές: https://www.defence-point.gr/news/to-vyzantio-tsakizi-tous-aderfous-ton-tourkon-avarous |Το Βυζάντιο τσακίζει τους “αδερφούς” των Τούρκων Αβάρους… και Μάνου Ν. Χατζηδάκη, Αυτοκρατορικός Ελληνισμός, 324 – 1081 π. Χ., πρώιμη & μέση βυζαντινή περίοδος: από τον Μέγα Κωνσταντίνο έως την άνοδο των Κομνηνών, Εκδόσεις Πελασγός, Αθήνα 2022)
(13) Σημερινή Ρουμανία.
(14) Ο Πρίσκος ήταν στρατηγός επί των αυτοκρατόρων Μαυρίκιου, Φωκά και Ηράκλειου. Διακρίθηκε στους πολέμους του Μαυρίκιου κατά των Περσών. Βοήθησε τον Φωκά να γίνει αυτοκράτορας και, σε αναγνώριση των υπηρεσιών του έγινε έπαρχος και παντρεύτηκε την κόρη του Φωκά το 607. Αλλά η πολιτική του Φωκά τον απογοήτευσε και, όταν ο Ηράκλειος επαναστάτησε, ετάχθη με το μέρος του. Τοποθετήθηκε διοικητής της Καππαδοκίας. Απομακρύνθηκε όμως από τη θέση αυτή το 612, επειδή επέδειξε αδράνεια κατά την σύγκρουση με τους Πέρσες. (Πηγή: https://el.wikipedia.org/wiki/Πρίσκος_(στρατηγός) | Πρίσκος (στρατηγός))
(15) Χαγάνος ή Χαγάν ή Χαν (хаан) στη μογγολική γλώσσα σημαίνει βασιλιάς και είναι ο τίτλος του ανώτατου άρχοντα που κυβερνά την αυτοκρατορία (χαγανάτο). Το θηλυκό ισοδύναμο είναι Χατούν.
(16) Ο Φωκάς ήταν ένας αμόρφωτος χωριάτης από τη Θράκη, μέθυσος, χωρίς ηθικούς φραγμούς, ένας κοινός εγκληματίας που για βιοποριστικούς λόγους είχε καταταγεί στο στράτευμα. (Πηγή: https://vizantinaistorika.blogspot.com/2016/07/blog-post_21.html | Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος και ο Τίμιος Σταυρός- α΄ μέρος)
(17) Μόνο εθνικοί ολετήρες και εφιάλτες μπορούν να πράξουν τέτοιες ανανδρίες και φρικαλεότητες σε τέτοιες προσωπικότητες. Γιατί; Πιστεύουν πως εξασφαλίζουν την εξουσία έτσι…
(18) Σ’ αυτή του τη κίνηση ο Φωκάς θα βρει «υπεράξιο» μιμητή αιώνες μετά…
(19) Τόσο που τη ζήλεψαν κι άλλοι εθνικοί εφιάλτες και ολετήρες αιώνες μετά…
(20) Θα βρει αντάξιους μιμητές αργότερα…
(21) Όχι καλά μελετημένη κίνηση.
(22) Με την έννοια του καιροσκόπου.

Πηγή: Μαυρίκιος Τιβέριος (539 – 27 Νοεμβρίου 602) – Cognosco Team

Φιλαλήθεια: Παιδεία και Γραμματεία στο Βυζάντιο

Μετά τους τόπους ορθόδοξης λατρείας, τα πρωτογενή κείμενα αποτελούν την καλλίτερα συντηρημένη κατηγορία πολιτιστικών μνημείων του βυζαντινού κόσμου. Ρωμαίικα λάβαρα, πολυτελή μέγαρα, χρυσοποίκιλτα μεταξωτά και φιλντισένια μικροτεχνήματα έγιναν βορά της λήθης, όμως ο γλαφυρός λόγος της βυζαντινής διανοήσεως θα φωταγωγεί στο διηνεκές τα πεπραγμένα της ρωμαίικης πολιτείας. Επιπλέον, παρέχει μία αδρή εικόνα για τις νόρμες της βυζαντινής παιδείας.

Ήδη από το 425, ο Θεοδόσιος Β΄ είχε εγκαινιάσει το Πανδιδακτήριον της Κωνσταντινουπόλεως, ένα μεγάλο κοσμικό πανεπιστήμιο που σύντομα ξεπέρασε την Ακαδημία Αθηνών σε αίγλη και έργο. Εκεί εδιδάσκοντο φιλοσοφία, γεωμετρία, αριθμητική, αστρονομία, γραμματική, νομική, ρητορική και μουσική. Στην πρωτοβυζαντινή περίοδο, η σχολή φιλοξενούσε την -διατηρήσασα περί τις 120.000 τόμων- βιβλιοθήκη του Ιουλιανού [1953] και εδέχετο ανταγωνισμό από σχολές των υπολοίπων μητροπόλεων του ελληνιστικού κόσμου (σε Αθήνα, Αντιόχεια, Αλεξάνδρεια, Βηρυτό, Γάζα). Αφότου ο Ιουστινιανός έκλεισε την αθηναϊκή Ακαδημία και οι άλλες μητροπόλεις κατεκτήθησαν από Άραβες, απέμεινε μόνον η Κωνσταντινούπολις να παρέχει ανώτατες σπουδές.

 

Επί Ιουστινιανού, η Νομική σχολή ανεξαρτητοποιήθηκε από το Πανδιδακτήριον και αναβαθμίστηκε σε σπουδαιότητα. Η θεολογία διδασκόταν σε εκκλησιαστικές σχολές που θεσπίστηκαν τον 7ο αιώνα επί πατριάρχου Σεργίου και οι οποίες συνέχισαν να λειτουργούν έως την Άλωση, με ενδιάμεσα διαλείμματα στην περίοδο της Εικονομαχίας. Κατά την πολιτιστική αναγέννηση του 9ου αιώνος, σημειώθηκε μία τομή στην βυζαντινή παιδεία με την ίδρυση της ανωτέρας Σχολής της Μαγναύρας το 855, όπου παρεδίδοντο τα μαθήματα του Πανδιδακτηρίου υπό την διεύθυνση του πολυμαθεστάτου Λέοντος του Μαθηματικού [1954]. Επί Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου, τον 10ο αιώνα, ολάκερη η αυτοκρατορική αυλή θύμιζε ακαδημία σοφών. Τον 11ο αιώνα, ο τραχύς Βασίλειος Β΄ επέδειξε ελάχιστο ενδιαφέρον για τα γράμματα, αλλά το 1045 ο Κωνσταντίνος Θ΄ δημιούργησε μία νέα νομική σχολή με τον Ιωάννη Ξιφιλίνο για «νομοφύλακά» της και επίσης μία φιλοσοφική σχολή υπό την εποπτεία του Μιχαήλ Ψελλού. Επί Κομνηνών, οι κλασικές σπουδές ήκμασαν και ο Αλέξιος Α΄ ίδρυσε σχολεία για ορφανά παιδιά [1776], αλλά -σε γενικές γραμμές- η ανώτατη παιδεία έτεινε να περιορισθεί στα ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Στους τελευταίους αιώνες του Βυζαντίου, επεκράτησε η οικοδιδασκαλία και οι κωνσταντινουπολίτικες σχολές απώλεσαν μεγάλο μέρος της κοινωνικής δυναμικής των. Αυτό δεν σήμανε και υποχώρηση της παιδείας γενικώς, εφόσον αυτήν την περίοδο κυοφορήθηκε από ιδιώτες φιλοσόφους η ανθρωποκεντρική Αναγέννηση. Επί Παλαιολόγων και Μεγάλων Κομνηνών, πλάι στην Άρτα και στον Μυστρά, μεγάλη πνευματική άνθηση γνώρισε και η Τραπεζούς στον Πόντο, με τα ιατροφιλοσοφικά και αστρονομικά σχολεία της, εκεί όπου ο ελληνο-ρωμαϊκός πολιτισμός συναντούσε τα επιτεύγματα του αραβοπερσικού [1955].

Η πνευματική καλλιέργεια αποτελούσε ύψιστο ιδανικό για τους Κωνσταντινουπολίτες, ενώ η παντελής απουσία της αφορμή χλεύης, εάν κρίνουμε από τον αριθμό των καταγεγραμμένων σατιρών για τον «ἀγροῖκο» αυτοκράτορα Μιχαήλ Β΄ τον «Τραυλό» [1956]. Τα παραδείγματα της Αθηναΐδος, της Κασσιανής, της Άννης Κομνηνής και η ύπαρξη θηλέων ιατρών υποδεικνύουν ότι η εκπαίδευση ήταν προσβάσιμη και στις γυναίκες, τουλάχιστον σε ένα βαθμό. Η -υπό αυτοκρατορικό έλεγχο- οργανωμένη εκπαίδευση σε σχολές αφορούσε κυρίως ευκατάστατες οικογένειες και δεν ήταν υποχρεωτική. Ωστόσο, το ποσοστό των εγγραμμάτων-στοιχειωδώς μορφωμένων πολιτών της βυζαντινής κοινωνίας ήταν από τα μεγαλύτερα που γνώρισε η ανθρώπινη ιστορία μέχρι την νεωτερικότητα [1957]. Αυτό οφειλόταν κυρίως στην ευρύτατα διαδεδομένη κατ’ οίκον διδασκαλία, που εξασφάλιζε σε πολλά παιδιά μία βασική μόρφωση. Γενικώς, η παιδαγωγική ύλη δεν υφίστατο ριζικές μεταβολές, ούσα υποκείμενη σε μία τρόπον τινά λόγια παράδοση.

Από την ηλικία των 6 ετών, τα παιδιά μάθαιναν το «ἑλληνίζειν τὴν γλῶσσα», δηλαδή Γραμματική, ενώ συγχρόνως μελετούσαν Έλληνες κλασικούς, τραγικούς ποιητές και πρωτίστως τον Όμηρο [1958]. Η αποστήθιση εκτεταμένων αποσπασμάτων από την Ιλιάδα και την Οδύσσεια συνιστούσε κοινή εκπαιδευτική πρακτική και η αλήθεια είναι ότι, όπως και στον λιγότερο φιλελεύθερο δυτικό μεσαίωνα, η παιδεία βασιζόταν στην πιστή εκ-μάθηση των παραδεδομένων και όχι στην πρωτότυπη σκέψη που θα μπορούσε να τα αμφισβητήσει. Παράλληλα με την κοσμική παιδεία, μοναχοί και κληρικοί ανελάμβαναν την θρησκευτική κατήχηση των παιδιών, δίνοντες έμφαση στην εκμάθηση της Βίβλου. Περί τα 14, οι έφηβοι ξεκινούσαν μαθήματα ορθοφωνίας και ρητορικής, σύμφωνα με τα πρότυπα του Ισοκράτους, του Ερμογένους και του Αφθονίου [1959]. Στην συνέχεια, εδιδάσκοντο Φιλοσοφία και τις λεγόμενες «τέσσερεις τέχνες», ήτοι Αριθμητική, Γεωμετρία, Μουσική και Αστρονομία [1960]. Όποιος ήθελε και είχε την οικονομική ευχέρεια, ηδύνατο να σπουδάσει επιπροσθέτως και Νομική, Φυσική, Ιατρική ή Θεολογία. Παρότι εκλείπει η βεβαία γνώση, μπορούμε βασίμως να υποθέσουμε πως οι οικοδιδάσκαλοι διεδραμάτιζαν τον σπουδαιότερο ρόλο στην διαπαιδαγώγηση των μικρών παιδιών, αλλά καθώς αυτά μεγάλωναν ξεκινούσαν να φοιτούν σε οργανωμένα σχολεία.

Από τα παραπάνω τεκμαίρεται η ιδιαίτερη σχέση των βυζαντινών γραμμάτων με τους αρχαίους Έλληνες, η οποία καθίσταται προφανέστερη στις πραγματείες των λογίων, παρά τις διαχρονικές επιφυλάξεις αρκετών κληρικών έναντι ειδωλολατρών συγγραφέων. Η σεβαστή απήχηση του νεοπλατωνιστού Πρόκλου, ο θαυμασμός του Λεοντίου Βυζαντίου και του Ιωάννου Φιλοπόνου για τον Αριστοτέλη, τα φιλολογικά ενδιαφέροντα του Μεγάλου Φωτίου, οι ομηρικές διατριβές των Ιωάννου Τζέτζη και Ευσταθίου Θεσσαλονικέως, η αγάπη της Άννης Κομνηνής συλλήβδην για τους κλασικούς και το πάθος του Μιχαήλ Ψελλού και του Πλήθωνος για τον Πλάτωνα μπορούν να ερμηνευθούν εύκολα. Οι αρχαίοι συγγραφείς απετέλουν σταθερόν οδοδείκτη διά τα κοσμικά πονήματα φιλοσοφίας. Στην δε Παλαιολόγειο Αναγέννηση του 14ου-15ου αιώνος, οι Έλληνες λόγιοι προσεκολλήθησαν στους αρχαίους προγόνους και, προοδευτικά, μετέδωσαν τους αστικούς ανθρωποκεντρικούς στοχασμούς των στις ιταλικές πόλεις. Ο αρχαιοελληνικός λόγος ουδέποτε σίγησε. Ο Ηρόδοτος ενέπνευσε τον Προκόπιο, ο Ξενοφών τον Νικηφόρο Βρυέννιο, ο Θουκυδίδης τον Κριτόβουλο και τον Λαόνικο Χαλκοκονδύλη, ο Πολύβιος την Άννα Κομνηνή, οι τραγικοί ποιητές τον ρήτορα Αγαθία [1961] κ.τ.λ. Οι βυζαντινοί συγγραφείς αναπαρήγαγαν ακόμη και τις εξώνυμες ονομασίες που απέδιδαν οι αρχαίοι σε ξένους λαούς, αποκαλώντας έτσι «Μοισούς» τους Βουλγάρους, «Πέρσες» τους Τούρκους και «Σκύθες» όσους πληθυσμούς εντόπιζαν στις κοιλάδες ύπερθεν της Ταυρικής.

Οι Βυζαντινοί λόγιοι, λοιπόν, αγαπούσαν την ιστορία και ανέλαβαν επάξια την ευθύνη της καταγραφής της. Κάθε βυζαντινή περίοδος ανέδειξε τους δικούς της ευφυείς ιστορικούς που, καίτοι δεν ήσαν άπαντες αρκούντως αντικειμενικοί, είχαν ταλέντο, λεπτολόγο παρατηρητικότητα και κριτική αντίληψη. Οι Προκόπιος, Αγαθίας, Μένανδρος, Ευάγριος, Λέων Διάκονος, Ψελλός, Ατταλειάτης, Βρυέννιος, Χωνιάτης, Κριτόβουλος, Σφραντζής, Χαλκοκονδύλης και πλείστοι άλλοι είναι συγκρίσιμοι με κατοπινούς δυτικούς ιστοριογράφους της πρώιμης νεωτερικότητος. Ειδικότερα, έχουν διασωθεί απομνημονεύματα μεγάλης λογοτεχνικής αξίας από ανθρώπους που έζησαν σπουδαία γεγονότα, όπως οι διηγήσεις της αραβικής αλώσεως της Θεσσαλονίκης από τον Καμινιάτη (10ος αιών), της νορμανδικής αλώσεως της ιδίας πόλεως από τον Ευστάθιο (12ος αιών), τα γλαφυρά απομνημονεύματα του Κεκαυμένου κ.α.

Οι Βυζαντινοί γενικώς έτρεφαν μία αδυναμία για τις γεμάτες ζωντάνια περιγραφές. Στην υστεροβυζαντινή περίοδο ανεδύθη μια νέα λογοτεχνική κατηγορία, τα εγκώμια. Στην εποχή κατισχύσεως του αστικού πατριωτισμού [1962], παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα εγκώμια πόλεων, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τον «Περὶ τῆς βασιλίδος μεγαλοπόλεως λόγο» του Θεοδώρου Μετοχίτου, το «Ἐγκώμιον εἰς τὴν μεγαλόπολιν Νίκαιαν» του Θεόδωρου Β´, το «Ἐγκώμιον Κωνσταντινουπόλεως» του Γεωργίου Καρβώνη, τον «Εἰς Τραπεζοῦντα λόγον» του Βησσαρίωνος, την «Ἐγκωμιαστικὴν ἔκφρασιν Κορίνθου» του Ιωάννου Ευγενικού κ.α. Εκτός αυτών, οι Πανηγυρικοί, οι Επικήδειοι και οι δημόσιοι λόγοι που απηγγέλλοντο από ρήτορες σε μεγάλες εορτές παρέχουν πολύτιμες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής, τις συνθήκες και τις αντιλήψεις της κοινωνίας. Περισσότερες πληροφορίες, τεχνoκρατικού χαρακτήρος, μπορούμε να αντλήσουμε από νομικά κείμενα και αυτοκρατορικά πονήματα, όπως τα «Στρατηγικά» εγχειρίδια τακτικών και οργανώσεως του στρατού που συνέγραψαν ο Μαυρίκιος και ο Κεκαυμένος και τα έργα «Περὶ τῆς βασιλείου τάξεως» και «Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ῥωμανόν» του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου.

Οι Βασιλικοί Ανδριάντες συνιστούν ένα ακόμη είδος βυζαντινής λογοτεχνίας, του οποίου οι θεματικές πραγματεύονται τις αρετές και τις ιδιότητες ενός ιδανικού ηγέτη. Ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες: τις αυτοβιογραφίες αυτοκρατόρων, τα βασιλικά εγκώμια που επαινούν την συμπεριφορά ηγεμόνων και τα «ηγεμονικά κάτοπτρα», που μέσω παραινετικών λόγων απευθύνουν συμβουλές, νουθεσίες ή και προειδοποιήσεις στον εξουσιάζοντα αποδέκτη των [1963]. Ειδικώς τα Κάτοπτρα αποτελούν πολύτιμες πηγές για τα πολιτικά ιδεώδη του Βυζαντίου, μαρτυρώντας τον πολιτικό στοχασμό και τις αξίες σημαινουσών προσωπικοτήτων του. Στην σύνταξη Βασιλικών Ανδριάντων επεδόθησαν συγγραφείς όπως ο Συνέσιος Κυρηναίος, ο Αγαπητός, ο Μέγας Φώτιος, ο Κεκαυμένος, ο Θεοφύλακτος Αχρίδος και ο Νικηφόρος Βλεμμύδης.

Βεβαίως, ένα μεγάλο -ίσως το μεγαλύτερο- ποσοστό των μνημείων γραπτού λόγου, που διασχίζουν ολάκερη την βυζαντινή χιλιετία, αναλύουν θεολογικά και εκκλησιαστικά ζητήματα, χωρίς να υπάρχει πάντα σαφής δια-χωρισμός από τα φιλοσοφικά είδη. Τον 4ο αιώνα, οι Άγιοι Ιωάννης Χρυσόστομος, Μέγας Βασίλειος, Γρηγόριος Ναζιανζηνός, Γρηγόριος Νύσσης και οι υπόλοιποι Καππαδόκες πατέρες έθεσαν τις βάσεις της βυζαντινής πατερικής παραδόσεως, αφήνοντας μία εκπληκτική και από πολλές απόψεις πρωτότυπη συγγραφική παρακαταθήκη για τους κατοπινούς αιώνες [1964]. Οι Λεόντιος Βυζάντιος τον 6ο αιώνα, Μάξιμος ο Ομολογητής τον 7ο, Ιωάννης Δαμασκηνός τον 7ο-8ο, Θεόδωρος Στουδίτης τον 8ο-9ο και Γρηγόριος Παλαμάς τον 14ο αιώνα ήσαν, μεταξύ άλλων πολλών, πεφωτισμένοι συγγραφείς των οποίων ο θεολογικός λόγος, καίτοι βαθυστόχαστος, δεν παρεξέκλινε επ’ ουδενί από την δογματική Ορθοδοξία των Οικουμενικών Συνόδων. Τούτη η Ορθοδοξία εξεφράζετο και στα «μυστικά» συγγράμματα των μονών Στουδίου και Αγίου Όρους, από γέροντες που είχαν εμπειρία του ορθοδόξου μυστικού βιώματος. Οι βιογραφίες αγίων και τα συναξάρια συγκροτούσαν ένα ακόμη πολύ δημοφιλές λογοτεχνικό είδος, που μεταφραζόταν συχνά σε σλαβικές γλώσσες και στα λατινικά. Η ποίηση συνήθως αφιερούτο στην εξύμνηση του Θείου κι έτσι έτικτε τους στίχους διαφόρων εκκλησιαστικών μελών. Ο θρυλικός Ρωμανός ο Μελωδός (6ος αιών) θεωρείται αναμφισβήτητα ως ο σπουδαιότερος βυζαντινός συνθέτης, ενώ ο Ιωάννης Δαμασκηνός και η μοναχή Κασσιανή ενεπνεύσθησαν εξίσου ωραίες υμνωδίες.

Παρ’ όλα αυτά, η αλήθεια είναι ότι δεν προέκυψαν πολλές πρωτότυπες δημιουργίες από την μεγαλοαστική τάξη των μορφωμένων λογίων. Οι Βυζαντινοί ήσαν άριστοι σκαπανείς της ιστορίας και αρχειοθέτες γνώσεων. Είναι γνωστό ότι μεγάλο μέρος της ελληνορωμαϊκής γραμματείας διεσώθη στα χριστιανικά μοναστήρια χάρη στους ακαταπονήτους ρασοφόρους καλλιγράφους και αντιγραφείς χειρογράφων. Σε αυτό το έργο συνέβαλλαν, ωσαύτως, δημόσιες και ιδιωτικές βιβλιοθήκες, όπως αυτές του Αρέθα και του Βησσαρίωνος εκ Τραπεζούντος. Ο Αρέθας μάλιστα, ως λόγιος επίσκοπος, με τον κώδικα που συνέγραψε, διέσωσε από την λήθη πολλά αρχαία κείμενα, διανθισμένα με προσωπικούς του σχολιασμούς [1965]. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, ακολούθησε τα χνάρια του μεγάλου δασκάλου του, του πατριάρχου Φωτίου, ο οποίος τον 9ο αιώνα είχε συγγράψει, μεταξύ πολλών έργων, το μεγάλο λεξικό της «Λέξεων Συναγωγῆς», 263 επιστολές και την «Μυριόβιβλο» ή «Βιβλιοθήκη», μία εμβληματική ανθολογία 280 αρχαίων και χριστιανών συγγραφέων εμπλουτισμένη με οξυδερκέστατες αναλύσεις του [1966]. Οι Βυζαντινοί παρέμεναν αξεπέραστοι στις επιτομές, τα σχόλια και τις σχολαστικές διορθώσεις. Σε ορισμένες -όχι τόσο συχνές- περιστάσεις, υπερέβαιναν και τα όρια της αδικαιολόγητης γραφικότητος, όπως επί παραδείγματι στην περίπτωση του Κομητά τον 10ο αιώνα, ο οποίος απεπειράθη να «διορθώσει» γραμματικά τον Όμηρο, προσθέτοντας και νέα στίξη στους στίχους του [1967].

Οι πρωτότυπες εμπνεύσεις, ο αυθορμητισμός, η φρεσκάδα και η συνεκτικότητα δεν ήσαν αυτοσκοπός για τους βυζαντινούς συγγραφείς, ενίοτε δεν συμπεριελαμβάνοντο καν στις προτεραιότητές των. Σε αυτό το σημείο, η βυζαντινή φιλολογία ομοιάζει με την ταυτόχρονή της δυτική ως προς κάποια προνεωτερικά, ανορθολογικά και, μυθικά θα λέγαμε, στοιχεία. Οι πρωτότυποι στοχαστές σπάνιζαν, εν αντιθέσει προς τους ευσεβείς συντηρητές, σχολιαστές και μεταλαμπαδευτές αυθεντιών, οι οποίοι μέστωναν τα μοναστήρια και τα πρώιμα πανεπιστημιακά ιδρύματα. Το αναγνωστικό κοινό της εποχής δύσκολα παραδιδόταν στο άγχος της προόδου ή στην θύελλα κάποιας αλληλοδιάδοχης μόδας. Δεν επιζητούσε άνευ όρων ανακαινίσεις, καθότι προτιμούσε την ασφάλεια καθολικά και διαχρονικά παραδεδεγμένων αληθειών, μέσα από την Αγία Γραφή, τους εκκλησιαστικούς πατέρες και Έλληνες κλασικούς. Κατά συνέπεια, η παιδεία στηριζόταν πρώτα στην μηχανική αποστήθιση και δευτερευόντως στο κριτικό πνεύμα. Επιπλέον, οι συγγραφείς των μέσων χρόνων δεν διεκδικούσαν προσωπική αναγνώριση για τα πονήματά τους, εφόσον η όποια καθολικώς αποδεκτή ορθότητα αυτών εξαρτιόταν από την συνάφειά τους με αλήθειες ήδη παραδεδομένες σε παρελθόντα χρόνο [1968]. Η δόξα ανήκει στον Κύριο που επέτρεψε την αποκάλυψη των αληθειών. Επομένως, δεν υφίστατο η έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας εμπορικού χαρακτήρος, όπως την γνωρίζουμε στην νεωτερικότητα.

Πολλά προνεωτερικά χειρόγραφα αποτελούσαν συμπιλήματα τετριμμένων ρήσεων και παραγράφων, που ενεστάλαζαν «διαχρονικές αλήθειες» και αλιεύονταν από γνωστότερα κείμενα. Οι συγγραφείς ενδέχεται να μην υπέγραφαν τα συρραμμένα κείμενά των ή, εν είδει προβλητικής ταυτίσεως του λογισμού των με κάποιον προγενέστερο, χρησιμοποιούσαν το αναγνωρίσιμο όνομα εκείνου ως ψευδώνυμο, ικανό να τονίσει την αυθεντία που αυτά περικλείουν (όπως π.χ. ο «Ψευδο-Καλλισθένης», ο «Ψευδο-Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης» κ.τ.λ.) [1969]. Οι συγγραφείς, επίσης, δεν ένιωθαν την ανάγκη να πειθαρχούν οπωσδήποτε σε κανόνες ορθολογικής δομής και συνεκτικότητος νοημάτων. Εάν η διανοητική κατανόηση δεν είχε προκηρυχθεί εξαρχής ως στόχος, τότε τινές «μυστικιστές» συγγραφείς ησθάνοντο ελεύθεροι να συμπλέκουν φυσικά με υπερφυσικά και μυθικά στοιχεία. Ένεκεν τοιαύτης διαδικασίας «αντιγραφής και επικολλήσεως», η αρχική προέλευση ενίων ανακυκλουμένων αποσπασμάτων παραμένει ανεξακρίβωτη. Ολίγους μήνες πριν την Άλωση, όταν ο Γεννάδιος Σχολάριος εκλήθη να συντάξει μία απάντηση στις αιτιάσεις των ανθενωτικών, θυροκόλλησε στην πόρτα του κελιού του ένα κείμενο που κατέληγε με την φράση: «Οὐκ ἀρνησόμεθά σε, φίλη Ὀρθοδοξία· οὐ ψευσόμεθά σοι, πατροπαράδοτον σέβας» [1970]. Η φράση αυτή ελήφθη αυτούσια από λόγο του προγενεστέρου ανθενωτικού Ιωσήφ Βρυεννίου [1971], η οποία, αν και στα μάτια μας σημαίνει λογοκλοπή, κατά πάσα πιθανότητα προκάλεσε ένα λυτρωτικό déjà vu στους ανησύχους ανθενωτικούς.

Στην νεωτερικότητα, ένας αυστηρός κριτής θα θεωρούσε επιεικώς αδιαφόρους τοιούτους φιλολογικούς «βυζαντινισμούς», που αφενός υπόκεινται σε κουραστικούς τυπικισμούς ως προς την μορφή του λόγου (γραμματική, συντακτική) και αφετέρου υστερούν σε πρωτοτυπία. Τούτος ο τυπικισμός μάλλον απέπνεε διαχρονικά κούραση. Η βυζαντινή λογιοσύνη δεν προήγαγε μόνον τον παιδαγωγικό κλασικισμό, αλλά και τον γλωσσικό. Σπανίζουν οι πηγές που εγράφησαν στην καθομιλουμένη γλώσσα της εποχής, που μορφολογικά πρέπει να ευρισκόταν μεταξύ της δημοτικής νεοελληνικής και της κοινής ελληνιστικής, ενσωματώνοντας πιθανώς και γλωσσικά δάνεια [1835]. Στις περισσότερες περιόδους, οι λόγιοι συνηγωνίζοντο μεταξύ των για το ποίου τα κείμενα θα ήσαν πλησιέστερα στην αττική γλώσσα του Θουκυδίδου [1836], με ελάχιστες εξαιρέσεις (βλ. Θεοφάνη τον Ομολογητή). Αυτή η τάση «καθαρευούσης» συνόδευσε τα κείμενα των Ελλήνων λογοτεχνών έως -κατά προσέγγιση- τις αρχές του 20ου αιώνος.

Ωστόσο, υπήρξαν λογοτεχνικά έργα στην δημώδη γλώσσα και μάλιστα καθ’ όλα πρωτότυπα, διότι η πηγαία τέχνη αναβλύζει μέσα από την λαϊκή ψυχή και όχι από τυπικιστές φιλολόγους σε σαλόνια πλουσίων. Τα δημώδη ποιήματα, έπη και τραγούδια ομοιάζουν με την φιλολογική δραστηριότητα των μέσων χρόνων εις ό,τι αφορά την υπαγωγή τους στην πνευματική κοινοκτημοσύνη του λαού, στην κοινοτική -και όχι ατομική- παράδοση ενός τόπου (επαρχιακού πολίσματος ή χωρίου), του οποίου οι κάτοικοι διετήρουν προσωπικές σχέσεις μεταξύ των. Γι’ αυτόν τον λόγο, η ακριβής προ-έλευσή τους συνήθως χανόταν στο βάθος του χρόνου, δεν είχαν κάποιον επώνυμο εμπνευστή με «πνευματικά δικαιώματα». Ως εκ τούτου, αυτά τα δημώδη έργα μετελαμπαδεύοντο δια της προφορικής παραδόσεως από γενεά σε γενεά, εμπλουτιζόμενα αυθορμήτως από την κοινότητα με διάφορα στοιχεία και ιδέες [1972]. Η αλυσίδα των ανωνύμων συνδημιουργών τους εξετείνετο μέσα στον χρόνο.

Τα δημοφιλέστερα δημώδη ποιήματα, επύλλια και διηγήματα είχαν συνήθως ερωτική, ηρωική ή αλληγορική θεματολογία, έντονα στοιχεία λυρισμού και ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο στίχο, ενώ ήσαν ευεπίφορα σε πολιτιστικές επιρροές ομόρων λαών (από Άραβες στους μέσους και Φράγκους στους υστέρους βυζαντινούς χρόνους) [1973]. Κάποια από τα κεντρικά θέματα των δημωδών επών ήσαν ο Τρωικός πόλεμος («Διήγησις γεναμένη ἐν Τροίᾳ»), ο Αχιλλέας («Ἀχιλληίς»), ο Θησέας («Θησηίς») και ο Μέγας Αλέξανδρος (βλέπε την μυθιστορία του Ψευδοκαλλισθένη, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1388 σε 6000 στίχους). Οι ερωτικές μυθιστορίες, όπως π.χ. το έργο «Καλλίμαχος καὶ Χρυσορρόη» (14ος αιών), γνώρισαν άνθηση στο φραγκικών επιρροών ύστερο Βυζάντιο. Δεν εξέλιπαν και τα ηθικοπλαστικά ποιήματα που ανεδείκνυαν υποδειγματικές στάσεις και συμπεριφορές, όπως ο «Σπανέας» (12ος αιών), καθώς και τα σατιρικά ποιήματα, όπως το «Συναξάριον τοῦ τιμημένου γαϊδάρου» (15ος αιών), ο «Πωρικολόγος» (12ος αιών) και ο «Ὀψαρολόγος» (15ος αιών), που διακωμωδούσαν τα αριστοκρατικά εθιμοτυπικά και τα κακώς κείμενα της κοινωνίας [1974]. Οι αναφερόμενες χρονολογήσεις είναι απλώς ενδεικτικές της πρώτης καταγραφής των στιχουργημάτων, καθότι δεν αποκλείεται να προϋπήρχαν αρκετά πρωιμότερες παραλλαγές των.

Το διασημότερο και καλλίτερα μελετημένο έπος της βυζαντινής λογοτεχνίας είναι αναμφίβολα ο «Διγενής Ακρίτης», το οποίο ξεχωρίζει για την δραματικότητα, την λαμπρότητα των περιγραφών και την ψυχολογική σκιαγράφηση των πρωταγωνιστών του. Ο Runciman, συγκρίνοντάς το με αντίστοιχα έπη της Δύσεως, το χαρακτήρισε ως το εξοχότερο «chanson de geste» που γράφηκε ποτέ [1975]. Το έπος τούτο εγκαινίασε την λογοτεχνική κατηγορία των «ακριτικών» τραγουδιών, που εξυμνούσαν φανταστικές περιπέτειες και κατορθώματα των συνοριακών αμυντόρων της αυτοκρατορίας ή ακόμη και του ίδιου του Βασιλείου Ακρίτη. Η θεματική αυτού του έπους εμφανίσθηκε για πρώτη φορά πιθανότατα τον 9ο ή 10ο αιώνα, αλλά σταδιακά διανθίστηκε από πολλές γενεές σε πολλές ελληνόφωνες περιοχές, με αποτέλεσμα να προκύψουν διάφορες διασκευές και παραλλαγές, οι οποίες καταγράφονται από τον 12ο-13ο αιώνα [1976]. Ο πρωταγωνιστής, «Βασίλειος Διγενής Ακρίτης», ήταν υιός μιας βυζαντινής αρχοντοπούλας κι ενός Σύρου εμίρη που εκχριστιανίσθηκε. Ο ρωμαλαίος Βασίλειος φανέρωσε από νωρίς την δύναμή του και στα δώδεκά του φόνευσε δυο αρκούδες κι έναν λέοντα. Στη ζωή του πολέμησε ένδοξα με ισλαμιστές επιδρομείς μα και με πλάσματα μυθικά, με δράκους, λεοντάρια κι αμαζόνες.

Βιβλιογραφία

1776. Ἄννης Κομνηνῆς Ἀλεξιάς, Lib. XV.7 P.485, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 3, Comnena Vol. II (ed. B.G. Niebuhrii), Impensis ed. Weberi, Βόννη 1878, σ.349.

1835. Στον 20ο αιώνα, ο εμβριθής μελετητής της κοινής ελληνιστικής και της Καινής Διαθήκης, Archibald Thomas Robertson, δήλωσε ότι η νεοελληνική γλώσσα είναι σε όλα τα βασικά σημεία της ίδια με τα βυζαντινά ελληνικά του 1000 μ.Χ: «The modern Greek is in all essential points the same as the Byzantine Greek of 1000 A.D.», βλέπε: A.T. Robertson, “Grammar of the Greek New Testament in the Light of Historical Research”, George H. Doran Company 1914, σ.24.

1836. Gregory Nagy, “Greek Literature in the Byzantine Period: Greek Litera-ture”, Routledge 2014, σ.117.

1953. Edward Edwards, “Libraries and Founders of Libraries”, Trübner and Company 1864, σ.19.
1954. Διαμαντής Κούτουλας, “Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη: τοπογραφική ανασύνθεση”, εκδ. Χιωτέλλη 2000, σ.97.
1955. Virginia Trimble, Thomas Williams, Katherine Bracher, Richard Jarrell, Jordan Marché, Jamil Ragep, “Biographical Encyclopedia of Astronomers”, Springer Science & Business Media 2007, σ.229.
1956. Steven Runciman, “Byzantine Civilization” (Βυζαντινός Πολιτισμός), εκδό-σεις Γαλαξίας-Ερμείας 1993 (μτφρ. Δ.Δετζωρτζή), σ.251.
1957. Jennifer Lawler, “Encyclopedia of the Byzantine Empire”, McFarland 2015, σ.118.
1958. Deno John Geanakoplos, “Byzantium: Church, Society, and Civilization Seen Through Contemporary Eyes”, University of Chicago Press 1984, σ.401.
1959. Elizabeth Jeffreys, “Rhetoric in Byzantium: Papers from the Thirty-fifth Spring Symposium of Byzantine Studies, Exeter College, University of Oxford, March 2001”, Routledge 2017, σ.41.
1960. Roland Betancourt, “Sight, Touch, and Imagination in Byzantium”, Cam-bridge University Press 2018, σ.9.
1961. Charles Diehl, “Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας” Τόμ. Γ΄ (μτφρ. Ε.Ταμπάκη), εκδ. Ηλιάδη 2011, σ.455-456.
1962. Μυρτώ Βεΐκου, “Byzantine Epirus: A Topography of Transformation. Set-tlements of the Seventh-Twelfth Centuries in Southern Epirus and Aetoloacarnania, Greece”, BRILL 2012, σ.342-343.
1963. Ιωάννης Καραγιαννόπουλος, “Η πολιτική θεωρία των Βυζαντινών”, εκδ. Βάνιας 1988, σ.15.
1964. Αλέξης Σαββίδης, “Τα χρόνια σχηματοποίησης του Βυζαντίου, 284-518 μ.Χ.”, εκδ. Στεφ. Δ. Βασιλόπουλος 1983, σ.64.
1965. Σωκράτης Κουγέας, “Ὁ Καισαρείας Ἀρέθας καὶ τὸ ἔργον αὐτοῦ: συμβολὴ εἰς τὴν ἱστορία τῆς πρώτης αναγεννήσεως τῶν ἑλληνικῶν γραμμάτων ἐν Βυζαντίῳ”, Βιβλιοπωλεῖον Ἐλευθερουδάκη & Μπάρτ 1913, σ.98-108.
1966. Bruce Merry, “Encyclopedia of Modern Greek Literature”, Greenwood Pub-lishing Group 2004, σ.331.
1967. Paul Lemerle, “Byzantine Humanism: The First Phase: Notes and Remarks on Education and Culture in Byzantium from its Origins to the 10th Century”, BRILL 1986, σ.191-192.
1968. Ιωάννης Σαρρής, “Η έννοια της πνευματικής ιδιοκτησίας ανά τους αιώνες”, ResPublica.gr 25/07/2021, https://www.respublica.gr/2021/07/post/intellectual-property/ [ανεκτήθη τον Μάρτιο του 2022].
1969. Αναφορικά με την συγγραφική ανωνυμία και την αδιαφορία του μεσαιωνικού κόσμου για την ταυτότητα του δημιουργού, βλέπε: Robert Griffin, “Anonymity and Authorship”, New Literary History Vol. 30 No. 4, The Johns Hopkins University Press 1999, σ.877-895.
1970. Ἀρχιμ. Ἀνδρόνικος Δημητρακόπουλος, “Ἱστορία τοῦ Σχίσματος τῆς Λατινικῆς Ἐκκλησίας ἀπὸ τῆς Ὀρθοδόξου Ἑλληνικῆς”, Τύποις Ὄ. Βιγάνδου, Λειψία 1867, σ.164.
1971. Ἰωσὴφ Μοναχοῦ τοῦ Βρυεννίου, Μελέτη περὶ τῆς τῶν Κυπρίων πρὸς τὴν ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν μελετηθείσης ἑνώσεως (Β΄:4), “Τὰ εὑρεθέντα” Τόμ. Β΄, Τυπογραφία Βρεϊτκόπφ, Λειψία 1768, σ.23.
1972. Τίνα Λεντάρη, “The beginnings of greek vernacular literature”, Greece: books and writers, Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, Υπουργείο Πολιτισμού 2001, σ.18-21.
1973. Karl Krumbacher, “Byzantinische Zeitschrift”, BG Teubner Verlag 2007, σ.204.
1974. Καρλ Κρουμβάχερ, “Ἱστορία τῆς Βυζαντηνῆς λογοτεχνίας” Τόμ. Β΄ (μτφρ. Γ. Σωτηριάδης), Ἐν Ἀθήναις Τύποις Π.Δ. Σακελλαρίου 1900, σ.703-737.
1975. Steven Runciman, “Byzantine Civilization” (Βυζαντινός Πολιτισμός), εκδόσεις Γαλαξίας-Ερμείας 1993 (μτφρ. Δ.Δετζωρτζή), σ.284.
1976. Christopher Fee, “Mythology in the Middle Ages: Heroic Tales of Monsters, Magic, and Might”, ABC-CLIO 2011, σ.100.

Από το βιβλίο του Ι.Δ. Σαρρή «ΒΥΖΑΝΤΙΟΝ: Ιστορία, Ταυτότητα, Πολιτισμός», εκδ. Ζήτρος 2022, σελ.347-353.

Πηγή: Φιλαλήθεια: Παιδεία και Γραμματεία στο Βυζάντιο

«Το δοτό ὂνομα Βυζάντιο.» Οὐχ ἑάλω #6

ΣΗΜΕΡΙΝΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ: Ποτέ οἱ προγονοί μας δέν ὀνομάζονταν Βυζαντινοί. Ποτέ ἡ πατρίδα μας δέν ὀνομάζονταν Βυζάντιο. Οἱ ὀνομασίες αὐτές εἶναι δοτές, ἐπικράτησαν μόλις τούς τελευταίους δύο αἰῶνες, καί χρησιμοποιήθηκαν λόγῳ πολιτικῆς δολιότητας καί ἐξαπάτησης. Μέ αὐτό τό ζήτημα ἀσχολεῖται τό σημερινό ἐπεισόδιο.

– ΤΟ ΚΑΝΑΛΙ: Τό κανάλι «ΟΥΧ ΕΑΛΩ» άποτελεῖ βῆμα διαλόγου καί ἀναζήτησης τῆς αὐτοσυνειδησίας καί τῆς ταυτότητάς μας στό σύγχρονο μετανεωτερικό κόσμο ὑπό τό πρῖσμα τῆς Ρωμηοσύνης.

– Το μουσικό ἀπόσπασμα «Πάρθεν ἡ Ρωμανία» εἶναι παραδοσιακό τοῦ Πόντου

00:00 Εἰσαγωγή

00:12 Μουσικό

00:39 Τό κανάλι «Οὐχ ἑάλω»

00:59 Ἡ πατρίδα μας ποτέ δέν ὀνομάζονταν Βυζάντιο

02:55 Κωνσταντινούπολη – Ρωμανία

03:46 Ρωμηοί

04:50 Ὁ Καρλομάγνος

05:42 Ὁ ὃρος Βυζάντιο

06:20 Ἐπικράτηση τοῦ ὃρου Βυζάντιο

07:39 Ποιούς ἐξυπηρετεῖ ὁ ὃρος Βυζάντιο

08:55 Ἲσως τώρα στό τέλος ἒλθωμεν εἰς ἐαυτόν

«Τά θεμελιώδη λάθη κατά τήν συγκρότηση τοῦ νεοελληνικοῦ κράτους.» Οὐχ ἑάλω #8. – YouTube

«Νίκας τοῖς βασιλεῦσι;» ἢ «νίκας τοῖς εὐσεβέσι;» Οὐχ ἑάλω #5 – YouTube

«Ἐξισλαμισμοί καί ρωμαίικο.» Οὐχ ἑάλω#4 – YouTube

«Φράγκοι καί Ρωμανία.» Ουκ εάλω #2. – YouTube

Ὁ Τομέας Ψηφιακῶν Παραγωγῶν τῆς Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης σᾶς παρουσιάζει τή νέα παραγωγή μέ τίτλο ¨Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΣΜΑ¨. – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Ἡ ἐν λόγῳ παραγωγή ἀνήκει στή σειρά μέ τίτλο ¨ΗΡΩΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ¨ καί ἀποτελεῖται ἀπό τρεῖς (3) ἠχητικούς δίσκους.

Τόν 1ον και τόν 2ον δίσκο επιμελήθηκε ἡ χορωδία τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγίου Γερασίμου  Ἄνω Ἰλισίων  Ἀθήνας, ενώ τόν 3^ο δίσκο ἐπιμελήθηκε ἡ χορωδία τοῦ Ἱ. Ν. Ἁγίου Δημητρίου Ἀγρινίου.

Τά περιεχόμενα τῶν δίσκων ὅπως παρακάτω:

Α’  δίσκος:  Εἰσαγωγὴ – Ἀρχαία   Ἱστορία

χορῳδία  Ἱ. Ν. Ἁγίου Γερασίμου  Ἄνω Ἰλισίων  Ἀθήνας

Α’ μέρος : Εἰσαγωγή

Β’ μέρος : Ἀρχαία Ἱστορία

Χρονική διάρκεια: 50 λεπτά περίπου.

Β ’ δίσκος:  Βυζαντινὴ  Ἱστορία

χορῳδία  Ἱ. Ν. Ἁγίου Γερασίμου  Ἄνω Ἰλισίων  Ἀθήνας

Γ’ μέρος: Βυζαντινὴ Ἱστορία

Χρονική διάρκεια: 1 ὥρα και 19 λεπτά

Γ ’ δ ί σ κ ο ς : Νεώτερη Ἱστορία

χορωδία Ἱ. Ν. Ἁγίου Δημητρίου Ἀγρινίου

Δ’ μέρος: Νεώτερη Ἱστορία

Ε’ Μέρος – Γενικά

Χρονική διάρκεια: 1 ὥρα καί 1 λεπτό.

Ὅλοι οἱ ψηφιακοὶ δίσκοι τῆς «Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης» διατίθενται δωρεὰν καὶ ἡ διάδοσή τους ἐπιτρέπεται μὲ τὴν ἄδεια τῆς Ε.Ρω.

Πηγή: Ὁ Τομέας Ψηφιακῶν Παραγωγῶν τῆς Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης σᾶς παρουσιάζει τή νέα παραγωγή μέ τίτλο ¨Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΜΑΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΟ ΑΣΜΑ¨. – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

O μαρμαρωμένος βασιλιάς (τραγούδι) – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Συνθέτης: Απόστολος Καλδάρας

Στιχουργός: Πυθαγόρας

Ερμηνεία: Άρης Φαλιάγκας

Ενορχήστρωση: Βασίλης Κωστούλας

Πηγή: O μαρμαρωμένος βασιλιάς (τραγούδι) – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Έκτακτο Παράρτημα: ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ, ΡΩΜΙΟΣ, ΡΟΥΜΕΛΗ

Πριν από είκοσι περίπου χρόνια δίδασκα στο αμφιθέατρο της Σχολής μας, στους πρωτοετείς Φοιτητές.
Από το ύψος της έδρας διέκρινα στα πρώτα έδρανα μία ομάδα φοιτητών και φοιτητριών, που δεν έδειχναν για ελλαδίτες. Στο τέλος του μαθήματος τους πλησίασα και τους ρώτησα για το τόπο της καταγωγής τους. Ένας από αυτούς, που, όπως έδειχαν τα πράγματα, κατείχε καλύτερα την ελληνική γλώσσα, μου απάντησε: «Είμασθε Ρωμηοί από τη Μέση Ανατολή» (Λίβανο, Συρία, Παλαιστίνη κ. τ. λ). Αιφνιδιάσθηκα, το ομολογώ, με την απάντηση αυτή, που δεν την ανέμενα. Έτσι, προχώρησα σε μία δεύτερη ερώτηση: «Γιατί είσθε Ρωμηοί»; Και τότε ήλθε η ακόμη πιο αιφνιδιαστική απάντηση «Επειδή ο αυτοκράτοράς μας ήταν στην Νέα Ρώμη, την Κωνσταντινούπολη, και ο πρώτος Ορθόδοξος Πατριάρχης μας είναι ο Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως – Νέας Ρώμης»!

Τότε συνειδητοποίησα, ότι υπάρχουν ακόμη Ορθόδοξοι στη Μέση Ανατολή, που έχουν συνείδηση της ταυτότητας και της ιστορίας τους, σ’ αντίθεση με πολλούς από εμάς τους Νεοέλληνες, που [επηρεασμένοι από την προπαγανδιστική συνθηματολογία των Ευρωπαίων, κυρίως από 18/19 αιώνα], έχουμε τελείως αποξενωθεί από τις έννοιες αυτές, [στην ακατανίκητη μανία μας τα ταυτισθούμε με την (Δυτική) Ευρώπη (=εξευρωπαισμός)]. Αυτά τα έχει αναλύσει με ισχυρή τεκμηρίωση ο αείμνηστός π. Ιωάννης Ρωμανίδης, επιφανής ορθόδοξος δογματολόγος, αλλά και ιστορικός(†2001), τα διδάσκω δε και εγώ (στις παραδόσεις και διαλέξεις μου) Διότι μελετώντας τις πηγές, που εξαντλητικά ερεύνησε εκείνος, διεπίστωσα την τερατώδη πλαστογράφηση της μέσης περιόδου της ιστορίας μας, με κορύφωση την καθιέρωση (1562) από την δυτική επιστήμη του ανύπαρκτου (ως κρατικού) ονόματος ΒΥΖΑΝΤΙΟ [και την δουλοπρεπή εκ μέρους μας αποδοχής και χρήση του]. Η αυτοκρατορία, μέσα στην οποία ζήσαμε και συναναπτυχθήκαμε οι Ορθόδοξοι πολίτες της, είχε άλλο όνομα και η ενότητα της είχε άλλα θεμέλια από εκείνα που αναζήτησαν στους τελευταίους αιώνες για τον εαυτό τους οι κρατικοεθνικές ενότητες, που προέκυψαν μέσα από τις νεώτερες ιστορικοπολιτικές εξελίξεις.

Πρωτοπρεσβύτερος Γεώργιος Δ. Μεταλληνός
πρώην Κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών

Πηγή: Έκτακτο Παράρτημα: ΡΩΜΙΟΣΥΝΗ, ΡΩΜΙΟΣ, ΡΟΥΜΕΛΗ

Έκτακτο Παράρτημα: Η Βυζαντινή Καλαβρία: Χαμένες πατρίδες της Μεγάλης Ελλάδος

Η Καλαβρία υπήρξε για τους Βυζαντινούς ένα σημαντικό οχυρό προς τη Δύση, για την αναχαίτιση των βαρβάρων. Η ακμή της τοποθετείται τον 9ο έως και τον 11ο αιώνα οπότε κατακτήθηκε από τους Νορμανδούς, έγινε Δουκάτο και εκδιώχθηκαν οι Βυζαντινοί. Τον 12ο αι. μ.Χ. έληξε η βυζαντινή κυριαρχία στην Κάτω Ιταλία.

Η παρουσία του Βυζαντίου στην περιοχή άφησε ίχνη ανεξίτηλα. Η περιοχή δέχθηκε την έντονη επίδραση των Βυζαντινών.

Πρωταρχικό ρόλο σ’ αυτό έπαιξε το γεγονός ότι σε αυτά τα μέρη οι Βυζαντινοί βρήκαν πολλά και σημαντικά κατάλοιπα ελληνικών πληθυσμών, οι οποίοι αποδέχθηκαν τη βυζαντινή κυριαρχία. Σ’ αυτούς προστέθηκαν επίσης Βυζαντινοί πολιτικοί και στρατιωτικοί υπάλληλοι με τις οικογένειες τους, αλλά και οι Ελληνες πρόσφυγες από το εξαρχάτο της Καρχηδόνας (Β. Αφρική) και από τη Σικελία, μετά την κατάληψη τους από τους Αραβες. Εξάλλου, οι συχνές επιδρομές των Σαρακηνών πειρατών κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους συνέβαλαν στις μετακινήσεις πληθυσμών, όπως αποδεικνύουν και οι λαϊκές παραδόσεις των ελληνοφώνων.
Όλα ξεκίνησαν στα τέλη του 8ου π.Χ. αιώνα, όταν Έλληνες άποικοι εγκαταστάθηκαν στα ανατολικά παράλια της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας, ιδρύοντας πολλές αποικίες,χαρίζοντας σε αυτό το ελληνικό τμήμα το όνομα Μεγάλη Ελλάδα. Στην Καλαβρία ιδρύθηκαν και ήκμασαν σημαντικές ελληνικές αποικίες, όπως το Ρήγιο από τους Χαλκιδείς το 715 π.Χ., το οποίο αργότερα κατοίκησαν Μεσσήνιοι πρόσφυγες.
Όταν το 534 μ.Χ. ο στρατηγός Βελισάριος θα ανακαταλάβει –μετά τις βαρβαρικές επιθέσεις-το «θέμα» της Κ. Ιταλίας, στην περιοχή θα εγκατασταθούν Βυζαντινοί στρατιωτικοί και πολιτικοί υπάλληλοι και θα ενισχυθεί σημαντικά το βυζαντινό στοιχείο, καθώς και ο μοναχισμός με τη βυζαντινή του παράδοση, που θα συμβάλλει στην οργάνωση της εκκλησιαστικής ζωής και διοίκησης. Έτσι έχουμε τη δημιουργία πολλών Μητροπόλεων και Επισκοπών, καθώς και μονών. Στα επόμενα χρόνια, εξαιτίας των αιρέσεων, της εξάπλωσης του Ισλάμ και κυρίως της εικονομαχίας, θα αυξηθεί ο αριθμός ιδιαίτερα μοναχών που θα εγκατασταθούν στην περιοχή. Σύμφωνα με τους ιστορικούς, μόνο κατά την περίοδο της Εικονομαχίας, δηλ. σε διάστημα 120 ετών, 50.000 μοναχοί κατέφυγαν στη Δύση και ιδιαίτερα στις δύο ελληνόφωνες περιοχές, την Καλαβρία και Σικελία. Οι μοναχοί αυτοί θα γίνουν φορείς μετάδοσης της ορθόδοξης παράδοσης, της ελληνικής γλώσσας και της κουλτούρας της Κωνσταντινούπολης.

Η ελληνική γλώσσα παρέμεινε ζωντανή ακόμα και όταν αργότερα, ως επίσημη, καθιερώθηκε η λατινική. H ελληνική γλώσσα μέσω της Εκκλησίας θα συνδεθεί με το βυζαντινό τυπικό. Για αιώνες αυτά τα δύο στοιχεία θα σφραγίσουν το ελληνορθόδοξο παρελθόν της Ν. Ιταλίας, ιδιαίτερα μάλιστα αυτό της Καλαβρίας και Σικελίας.

Από τα προηγούμενα διαπιστώνουμε ότι η Κ. Ιταλία ήταν γεμάτη από μοναστήρια, σκήτες και ασκηταριά, ήταν, πράγματι, ένα κομμάτι της βυζαντινής Ανατολής στη Δύση. Τα πάμπολλα μοναστήρια, οι λαύρες και οι σκήτες, που ακόμη διασώζονται, έστω και ως ερείπια, μαρτυρούν τη βυζαντινή -ελληνική της παράδοση. Ο Πέτρος Ροδοτάς, καθηγητής της ελληνικής γλώσσας στη βιβλιοθήκη του Βατικανού και επίσκοπος των Ελληνορρύθμων της Καλαβρίας (1735) στο έργο του, Dell’ origine del rito Greco in Italia (Περί της προελεύσεως του ελληνικού ρυθμού στην Ιταλία), ανεβάζει τον αριθμό των ελληνικών μοναστηριών που υπήρχαν στο βασίλειο της Νεάπολης σε 1.500. Στην εισαγωγή δε του ίδιου έργου του αναφέρει: «… έχουμε έναν εξαιρετικό αριθμό ελλήνων-μοναχών, που υπήρξαν αντικείμενο κοινού θαυμασμού, και που κράτησαν πάνω τους τα βλέμματα ολόκληρων επαρχιών για την αυστηρότητα της ζωής, για τη φήμη της αρετής και για τα καταφανή παραδείγματα προτροπής προς το καλό… Υπήρξαν τα φώτα της μοναστικής διδασκαλίας και πειθαρχίας στην Ιταλία και από τον 8° αι. την λάμπρυναν με την εξαίρετη αγιωσύνη τους…».
Και στη συνεχεία μας δίνει ένα μακρύ κατάλογο από 76 Έλληνες Αγίους της Κ. Ιταλίας.

Η Καλαβρία και γενικότερα η Κ. Ιταλία, θα αποτελέσει αντικείμενο διεκδίκησης ανάμεσα στον Πάπα και και στο Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης. Το 732/33 ο αυτοκράτορας Λέων Γ ο Ίσαυρος, θα την προσαρτήσει πνευματικά και διοικητικά στο πατριαρχείο της Κων/λεως, αντιδρώντας δυναμικά στην εικονόφιλη πολιτική του Πάπα. Οι περιοχές της Κάτω Ιταλίας, μαζί με περιοχές της Ελλάδος και των Βαλκανίων, θα βρίσκονται υπό την κοινή διοικητική αρχή του έπαρχου του Ιλλυρικού ως τον 8ο αιώνα και αργότερα υπό τον Δομέστικο της Δύσης.Οι αλλεπάλληλες επιδρομές και κατακτήσεις των Αράβων και των Σαρακηνών, οι οποίοι ήδη απ’ τον 9° αι. έχουν κατακτήσει τη Σικελία και λυμαίνονταν τα παράλια της Καλαβρίας θα δημιουργήσουν σιγά-σιγά την αποδυνάμωση του ελληνικού στοιχείου, καθώς και των μοναστικών κέντρων, που είχαν γνωρίσει μεγάλη άνθιση.
Η απειλή γίνεται μεγαλύτερη όταν τον 10° αι. εισβάλλουν από βορρά οι Γερμανοί. Ο Γερμανός ηγεμόνας Όθων Α’ (936-973), αφού έγινε κύριος της Ρώμης, έφτασε λεηλατώντας μέχρι την Καλαβρία. Η βυζαντινή κυριαρχία στην περιοχή θα τελειώσει μετά το 1060, με την εμφάνιση των Νορμανδών, που θα την κατακτήσουν, εκμεταλλευόμενοι τις εσωτερικές διαμάχες της βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Η απώλεια των βυζαντινών εδαφών της Ιταλίας από τους Νορμανδούς στο τέλος του, 11ου αιώνα και άλλες επιδρομές από τους Γάλλους, τους Ισπανούς κ.ά. προκάλεσαν την παρακμή του ελληνορθόδοξου στοιχείου, με μόνη εξαίρεση τις περιοχές της Καλαβρίας και της Απουλίας, όπου οι κατακτητές παραχώρησαν προνόμια στους Ελληνες, σχετικά με τις παραδόσεις και τη γλώσσα, για να τους κρατούν σε ισορροπία μαζί με τους Λατίνους και τους Αραβες. Η ελληνική παρουσία ενισχύθηκε τον 12ο αιώνα με 15.000 Ελληνες τους οποίους μετέφερε ο Νορμανδός ηγεμόνας Ρογήρος Β’ για την ανάπτυξη της σηροτροφίας στην Καλαβρία και τη Σικελία. Η ελληνική γλώσσα, βέβαια, υπέστη μεγάλες προσμείξεις, αλλά επιβίωσε βοηθούμενη από τον κλήρο και το ελληνικό θρησκευτικό τελετουργικό.
Η άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) και η σταδιακή τουρκική κατάκτηση του ελλαδικού χώρου προκάλεσαν ένα τελευταίο κύμα εποίκων προς την Κάτω Ιταλία και τη Σικελία, με αποτέλεσμα όχι μόνο να διασωθεί το ελληνικό στοιχείο από την εξαφάνιση, αλλά να ενισχυθεί και να ακμάσει επί δύο ακόμη αιώνες.

Δυστυχώς οι συνεχείς πιέσεις και παρεμβάσεις της Καθολικής Εκκλησίας και η σταδιακή υποχώρηση της ελληνικής γλώσσας έναντι της ιταλικής επέφεραν την απομόνωση των ελληνικών πληθυσμών και την τελική παρακμή τους στο τέλος του 16ου αιώνα. Οι κάτοικοι των ελληνόφωνων χωριών έχασαν τη θρησκευτική τους αυτονομία και αποκόπηκαν απο την Ορθοδοξία. Οι Ελληνες όμως της Καλαβρίας δεν έπαψαν να εκκλησιάζονται στα ελληνικά μέχρι τον 19ο αιώνα

Σήμερα, μία χιλιετία μετά, κάτοικοι των χωριών, γεωργοί και κτηνοτρόφοι στην πλειονότητά τους, διατηρούν τη λεγόμενη γκρεκάνικη γλώσσα, ήθη και έθιμα από την παράδοση που κληρονόμησαν και κυρίως τη μουσική και τα τραγούδια. Δηλώνουν Ελληνες και είναι περήφανοι για την καταγωγή τους.

πηγή

Πηγή: Έκτακτο Παράρτημα: Η Βυζαντινή Καλαβρία: Χαμένες πατρίδες της Μεγάλης Ελλάδος

Έκτακτο Παράρτημα: Έλληνες και Τούρκοι. (Απλά συγκλονιστικό!)

 Φώτης Κόντογλου

Τον καιρό που φανερωθήκανε οι Τούρκοι στη Μικρά Ασία ήτανε μια μικρή φυλή. Για να πληθύνουνε πιάσανε και αλλαξοπιστούσανε τους ντόπιους, που οι περισσότεροι ήτανε Έλληνες. Μ’ αυτόν τον διαβολικό τρόπο, που λένε πως τον σοφίστηκε ένα ιμάμης, γινήκανε ένα μεγάλο έθνος.
Αλλά αυτός ο τεχνητός τρόπος για να πληθαίνουνε έπαψε κάποτε και πιάσανε πάλι να λιγοστεύουνε. Ο Γερμανός καθηγητής Krumbacher γράφει πως όσον καιρό η Τουρκία θρεφότανε από τους λαούς που είχε σκλαβώσει κι από τα πλούτη που ήτανε μαζεμένα επί αιώνες, μεγάλωνε και δυνάμωνε, ως που έγινε ο φόβος της Ευρώπης.
Αλλά σαν περάσανε πια εκείνα τα ευτυχισμένα χρόνια άρχισε να πίνει το δικό της αίμα, που δεν μπαίνει στη θέση του με τίποτα.
Μ’ όλο που είχανε χαρέμια με πολλές γυναίκες και μ’ όλο που ήταν αφέντες σ’ αυτή τη χώρα, ολοένα κατρακυλούσανε, αντί να πάνε μπροστά, Σ’ αυτό συνέργησε πολύ η αδιάκοπη και πολύχρονη στρατολογία, μα περισσότερο η παρά φύση ασωτεία κι ο εκφυλισμός ήταν η αιτία που αραίωνε ολοένα ο τούρκικος πληθυσμός, βάλε και
την κακή διοίκηση, μ’ όλο που την ίδια διοίκηση είχανε και οι Έλληνες ραγιάδες και μάλιστα πολύ χειρότερη.
Ο Έλληνας αντέχει πολύ περισσότερο από τον Τούρκο, γιατί έχει περισσότερη ζωή μέσα του κι η εξυπνάδα του τον δυναμώνει, το πνεύμα του τον στερεώνει, η εργατικότητά του κάνει τη ζωή του πιο ευχάριστη κι αυτόν ανοιχτόκαρδο και αισιόδοξο.
Ενώ ο Τούρκος έχει πολλά καλά, είναι καλοκάγαθος, απλοϊκός και φιλόξενος, σαν δεν τον έχει πιάσει ο φανατισμός, που τον κάνει από πρόβατο θεριό, αλλά είναι βαρύς και αδιάφορος, δεν αγαπά τη δουλειά, δεν έχει το κέφι που έχει ο Έλληνας, κι αυτή η φυσική νωθρότητά του χειροτερεύει από την πίστη που έχει στο «κισμέτ», στο γραφτό κι έτσι κι η λίγη δραστηριότητά του χάνεται ολότελα.
Οι Τούρκοι δεν αγαπούνε τη θάλασσα, τη θαλασσινή ζωή και το εμπόριο, γι αυτό φεύγουνε από τη ακροθαλασσιά και τραβάνε παραμέσα στη στεριά.
Ενώ οι Έλληνες κατοικούσανε οι περισσότεροι κοντά στη θάλασσα και κάνανε το εμπόριο με τα καράβια, πηγαίνοντας μέχρι το Μισίρι, τη Ρουμανία, τη Ρουσία, το Τριέστι και τη Μαρσίλια. Κοντά στο εμπόριο οι Έλληνες είχανε στα χέρια τους όλες τις τέχνες και κάθε επιχείρηση.
Μετά το 1800 ο τούρκικος πληθυσμός της Μικράς Ασίας αραίωσε πολύ κι η κυβέρνηση για να τον δυναμώσει έφερε στην Ανατολή πολλούς Τούρκους από τις χώρες που είχανε λευτερωθεί, όπως από την Παλιά Ελλάδα, από τη Μποσνία, από τη Αυστρία, από τη Βουλγαρία καθώς και πολλούς Τσερκέζους από τη Ρωσία, ως τα 1900.
Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι μουατζίρηδες. Αλλά και πάλι δε μπορέσανε οι μετανάστες να δυναμώσουνε τον τούρκικο πληθυσμό. Μάλιστα φέρανε στην Ανατολή μεγάλη αναστάτωση. Τελευταία πήγανε στη Μικρά Ασία κι οι πρόσφυγες από τα ελληνικά νησιά και από την Κρήτη κι έτσι οι δυσκολίες πληθύνανε, μ’ όλη την απέραντη γή που έχουνε οι Τούρκοι στη εξουσία τους.
Πολλοί ευρωπαίοι επιστήμονες, δημοσιογράφοι και άλλοι που ταξιδέψανε στην Ανατολή κατά τα τελευταία χρόνια, προ πάντων πριν από τα 1900, έχουνε γράψει γι αυτή την κατάσταση της Μικράς Ασίας και μάλιστα θαυμάσανε, πως μπορέσανε οι Έλληνες να μην εξοντωθούνε ύστερ’ από τόσα που πάθανε επί αιώνες.
Ανάμεσα σ’ αυτούς ήτανε ο σπουδαίος Γάλλος Γεωγράφος Reclus, o Quinet, που γράφει πως οι Έλληνες φαίνουνται καθαρά πως είναι απόγονοι των Αρχαίων, ο Αυστριακός Αρχαιολόγος Benndorf, ο Duetemple, ο Perrot, ο Henri Mathieu, ο Γερμανός Βυζαντινολόγος Gelzer, o Γερμανός Philippson, που ήταν ένας από τους πιο ενθουσιώδεις, ο Rath, ο Αρχαιολόγος Humann, ο Deschamps, ο Schwinitz και πολλοί άλλοι. Ο Εγγλέζος Ramsay, που ταξίδευε στη Μικρά Ασία δώδεκα ολάκερα χρόνια γράφει :
«Στα τούρκικα χωριά οι γυναίκες, απ’ όσα είδα κι άκουσα, είναι πιο αδύνατες και στο σώμα και στο πνεύμα, γιατί στην παιδική ηλικία τους ζήσανε άσχημα. Οι Ελληνίδες όμως μου κάμανε μεγάλη εντύπωση, γιατί είναι πιο καλές και ηθικές κι από τους άντρες τους, καλωκανωμένες κι έξυπνες. Από τούτη τη διαφορά πρέπει κανένας να κρίνει το μέλλον για τις δυο φυλές. Οι Ελληνίδες είναι η πλούσια γη που θα ξεπεταχτούνε οι μέλλουσες γενεές με δύναμη.
Ενώ οι Τουρκάλες όπως είναι ελαττωματικές κι εξαντλημένες θα γεννήσουνε παιδιά φτωχά και στο σώμα και στο πνεύμα.
Αυτή είναι η αιτία που εκφυλίζεται ολοένα ο τουρκικός λαός»
Και παρακάτω λέγει : «Ο καμηλαρτζής (ο καμηλάτης) είναι πάντα Τούρκος ή Τουρκομάνος. Αλλά αυτός που έχει δικές του τις καμήλες και τα εμπορεύματα είναι χριστιανός».
Τα πιο σπουδαία κέντρα του Μικρασιατικού πολιτισμού ήτανε οι παρακάτω Πολιτείες :

Η Σμύρνη, το πιο εμπορικό λιμάνι της Ανατολής, το Αϊβαλί (Κυδωνίες), το πιο ελληνικό μέρος της Μικράς Ασίας, τα Βουρλά, το Αϊδίνι με τα μεγάλα παζάρια, η Μαγνησία, μέσα σ έναν μεγάλο κάμπο, η Πέργαμος, η παλιά και η νέα Φώκαια, πολιτείες ελληνικότατες, το Αδραμύτι, πολιτεία πολύ αρχαία, η Προύσα, η ξακουστή πολιτεία, πρώτη πρωτεύουσα των Τούρκων και πολλές άλλες.
Το άσπρο χαρτί που μου απομένει είναι πολύ λίγο για να γράψω όλες τις ελληνικές πολιτείες της Μικράς Ασίας ή τουλάχιστον όσες είχανε ζωντανούς Έλληνες, όπως ήτανε τα Σώκια, ο Τσεσμές, τα Αλάτσατα, το Φρένελι, τα Μοσκονήσια, το Κέμερι, τα Μουντανιά, η Κίος, το Μιχαλίτσι, η Αρτάκη, η Πάνορμος, ο Μαρμαράς, το Εσκί Σεχίρ, η Κιουτάχεια, το Αξάρι, η Φιλαδέλφεια, ο Κασαμπάς, το Ναζλί, το Ντενιζλί, η Αττάλεια, η Μάκρη και πλήθος άλλες.
Και ποιός να μετρήσει και να ιστορήσει τις ελληνικές πολιτείες του Πόντου, αρχαιότατα κάστρα του Ελληνισμού, την Τραπεζούντα, την Κερασούντα, τη Σινώπη, τα Κοτύωρα ή τις πολιτείες της Καππαδοκίας, που στάθηκε η Αγία Τράπεζα της Ορθοδοξίας, την Καισάρεια, το Μουταλάσκι, τη Σινασό και τόσες άλλες;
Όλοι οι Έλληνες, σε κάθε χώρα, αγαπούνε τη θρησκεία τους. Οι Μικρασιάτες όμως την αγαπούνε ακόμη περισσότερο. Η Μικρά Ασία ήτανε Βυζάντιο. Οι εκκλησιές ήτανε ακαταμέτρητες. Κι όλοι, μικροί μεγάλοι, ακόμη κι οι γυναίκες ξέρανε να ψέλνουνε. Η παράδοση ήτανε ολοζώντανη μέσα στις καρδιές τους.
Κατά τα χρόνια της σκλαβιάς πλήθος Χριστιανοί μαρτυρήσανε κι αγιάσανε. Είναι γραμμένοι σε ένα βιβλίο λεγόμενο «Μέγα Μαρτυρολόγιο». Για τους Έλληνες η θρησκεία είναι τόσο σπουδαία όσο σε κανέναν άλλο λαό. Θρησκεία και Πατρίδα είναι μαζί.
Όσο είχε πίστη ο Έλληνας, οι διάφορες προπαγάνδες δεν κάνανε τίποτα.
Τώρα μονάχα, που μπήκε η απιστία σε πολλές ελληνικές ψυχές, κι ο υλισμός κι η καλοπέραση καταστρέψανε την πνευματική ευαισθησία του, τώρα οι διάφορες προπαγάνδες απλώσανε στο έθνος μας.
Σα χριστιανός ποθώ να βλέπω να ζούνε σαν αδέρφια όλοι οι άνθρωποι, να μην οχτρεύονται ο ένας τον άλλον.
Οι Έλληνες κι οι Τούρκοι ζήσανε αιώνες ο ένας κοντά στον άλλον. Αν δεν κάνω λάθος οι Έλληνες είναι πιο βολικοί για μια τέτοια ειρηνική ζωή. Δεν το λέγω επειδή είμαι Έλληνας, αλλά γιατί αυτή είναι η αλήθεια.
Ο φλογερός πατριωτισμός που έχουμε δεν εκφυλίζεται ποτέ σε σιχαμερό σωβινισμό. Κι ούτε οχτρεύονται οι Έλληνες τους ξένους, μάλιστα τους αγαπάνε τόσο, που το παρακάνουνε. Οι αιχμάλωτοι που πιάσανε στους πολέμους, οι Ιταλοί, οι Γερμανοί, οι Τούρκοι, οι ίδιοι μαρτυρούνε πως ο Έλληνας είναι μεγαλόψυχος στους οχτρούς του, πως ξεχνά γρήγορα το κακό που του έκανε ο άλλος.
Οι Εβραίοι, που κακοπαθήσανε και μαρτυρήσανε σε άλλες χώρες, στην Ελλάδα ζήσανε και ζούνε σα να ‘ναι στον τόπο τους κι αυτό το λένε με ευγνωμοσύνη. Το ίδιο και οι Αρμένηδες. Και
τούτο το φαινόμενο έχει μεγαλύτερη σημασία αν συλλογιστεί κανένας τα στενά σύνορά μας και τη φτώχεια μας, σε καιρό που άλλες χώρες, πλούσιες κι απέραντες, δε χωνεύουνε τον ξένο που πάτησε στο χώμα τους.
Σε καμιά χώρα ο ξένος, όποιος και να’ ναι, δε ζει με τόση ελευθερία και τόσο ευχάριστα όσο στην Ελλάδα – στη μικρή, στη φτωχή και στη χιλιοαδικημένη Ελλάδα.
Από το βιβλίο του «Η Πονεμένη Ρωμιοσύνη» (1963)

Πηγή

Πηγή: Έκτακτο Παράρτημα: Έλληνες και Τούρκοι. (Απλά συγκλονιστικό!)

Πανδιδακτήριο, η ανωτάτη σχολή Κωνσταντινούπολης

Λέων ο μαθηματικός – Βυζαντινός επιστήμονας και εφευρέτης

,ν

Μία αυτοκρατορία των μηχανών: Φυσική και τεχνολογία στο Βυζάντιο – Cognosco Team

Ελάχιστοι τομείς που σήμερα εμπίπτουν στην επιστήμη της Φυσικής καλλιεργήθηκαν από τους λόγιους της Ύστερης Αρχαιότητας και του Βυζαντίου. Η αυτονόμηση των επιστημών, άλλωστε, είναι φαινόμενο που σπάνια απαντά πριν από τον Διαφωτισμό. Οι περισσότεροι από τους τομείς που σήμερα θεραπεύονται από τη Φυσική εντάσσονταν στις επιστήμες των Μαθηματικών ή της Μηχανικής κατά την Ύστερη Αρχαιότητα.

Οι «μηχανοποιοί» της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη, ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο, αποτελούν χαρακτηριστικά παραδείγματα επιστημόνων που καλλιέργησαν και ορισμένους τομείς της Φυσικής. Ο Ανθέμιος, γόνος μεγάλης οικογένειας λογίων, σπούδασε στην Αλεξάνδρεια κοντά στον φιλόσοφο, ρήτορα και αστρονόμο Αμμώνιο. Οι σύγχρονοί του, Προκόπιος , Αγαθίας Σχολαστικός και Παύλος Σιλεντιάριος, επαίνεσαν τις επιδόσεις του στα μαθηματικά και τη μηχανική. Αναφέρεται ότι υπομνημάτισε το έργο παλαιότερων μαθηματικών, όπως ο Νικόμαχος από τα Γέρασα, και ανέπτυξε τη θεωρία των ελλείψεων με βάση τον Αρχιμήδη και τον Απολλώνιο. Στο έργο του Περί παραβολής ανέλυσε την κατασκευή της παραβολής, ενώ μεγάλη θεωρείται η προσφορά του στην ανάπτυξη της θεωρίας για τις τομές των κώνων. Η πραγματεία του Περί παραδόξων μηχανημάτων αναπτύσσει τη θεωρία του για τα κοίλα κάτοπτρα και, συγκεκριμένα, για το πώς μέσω ενός κοίλου κατόπτρου οι ηλιακές ακτίνες είναι δυνατόν να συγκεντρωθούν σε ένα σημείο ανεξαρτήτως εποχής και ώρας. Ο Αγαθίας αναφέρει ένα περιστατικό από τη ζωή του Ανθεμίου στην Κωνσταντινούπολη, το οποίο αποκαλύπτει την εφευρετικότητα και την επιτηδειότητά του στην εφαρμογή της υδραυλικής. Συγκεκριμένα, ο γείτονάς του, ο ρήτορας Ζήνωνας, έκτισε όροφο στο σπίτι του, που έκρυβε το φως από την ισόγεια οικία του Ανθέμιου, ο οποίος τον εκδικήθηκε γι’ αυτό, κατασκευάζοντας έναν μηχανισμό με λέβητες και σωλήνες που προκάλεσαν μέσω της θέρμανσης του νερού και του ατμού τεχνητό σεισμό, έκρηξη και βλάβες στην προσθήκη του γείτονα. Από την άλλη πλευρά, ο Ισίδωρος από τη Μίλητο ήταν εξίσου καλός μαθηματικός: μερίμνησε να εκδοθούν τα συγγράμματα του Αρχιμήδη, ενώ ένας μαθητής του, ίσως ο μηχανικός και αστρονόμος Λεόντιος, διέσωσε το δέκατο πέμπτο βιβλίου των Στοιχείων του Ευκλείδη. Επίσης, ο ίδιος ο Ισίδωρος υπομνημάτισε και το (χαμένο σήμερα) έργο του Ήρωνος Καμαρικά, αποδεικνύοντας το ενδιαφέρον του ως μηχανικού για την κατασκευή θόλων. Επομένως, ο ναός της Αγίας Σοφίας αποτέλεσε εγχείρημα τολμηρό που ενείχε και το χαρακτήρα του πειράματος, αν και στην Ύστερη Αρχαιότητα και τη μετέπειτα Βυζαντινή περίοδο η έννοια του πειράματος και της πειραματικής γνώσης ήταν παντελώς άγνωστα.

Στο μέσο και ύστερο Βυζάντιο η Φυσική θεραπευόταν ως συμπλήρωμα της σπουδής των Μαθηματικών και των φυσιογνωστικών μαθημάτων της τετρακτύος (quadrivium). Στο έργο του Μιχαήλ Ψελλού που επιγράφεται Διδασκαλία Παντοδαπή ορισμένες ερωταποκρίσεις αφορούν σε θέματα θερμότητας και θερμοδυναμικής, ενώ σε ζητήματα ερμηνείας φυσικών ή μετεωρολογικών φαινομένων η πραγμάτευση βασίζεται σε έργα αρχαίων φιλοσόφων, όπως του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, αλλά και των Νεοπλατωνικών. Στο εγχειρίδιο του Νικηφόρου Βλεμμύδη, Περί φυσικής, που γράφηκε για τους μαθητές της σχολής που είχε ιδρύσει στη μονή του Όντος Θεού κοντά στην Έφεσο στα χρόνια γύρω στο 1260, ακολουθήθηκε το περιεχόμενο και η διάρθρωση της αριστοτελικής φυσικής (Φυσική, Περί γενέσεως και φθοράς, Περί ουρανού, Μετεωρολογικά), αλλά η πραγμάτευση βασίστηκε σε παλαιότερα έργα, κυρίως των Νεοπλατωνικών.

Μηχανολογία

Κατά την περίοδο της Ύστερης Αρχαιότητας, όσοι καταπιάνονταν με την επίλυση μηχανικών προβλημάτων ήταν κατά κανόνα και οι ίδιοι κατασκευαστές εργαλείων, δούλοι ή χειρώνακτες. Με αυτό ως δεδομένο, μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους για τους οποίους η ανάπτυξη της τεχνικής θεραπεύθηκε από λίγους, ενώ ακόμη πιο λίγοι ήταν όσοι συνέγραψαν κείμενα για τα επιτεύγματά τους. Επίσης, οι μηχανές που κατασκευάζονταν, έμεναν πάντοτε σε πειραματικό στάδιο, δεν κατατίθεντο προτάσεις βελτίωσής τους, καθώς δεν υπήρχε επιστημονικός διάλογος, ενώ η μαζική παραγωγή ήταν αδιανόητη. Έτσι, εφόσον οι μηχανικοί ήταν λίγοι, οι μηχανολόγοι λιγότεροι και οι χρηματοδότες των μηχανολογικών ερευνών ελάχιστοι, δεν υπήρξε ουσιαστική εξέλιξη στην τεχνολογία. Ο Πάππος από την Αλεξάνδρεια που αποθησαύρισε την αρχαία γνώση της μηχανικής στο έργο του Συναγωγαί ήταν εξαίρεση. Στο έργο του αυτό απαρίθμησε τις κατασκευές ονομαστών μηχανοποιών του παρελθόντος, που αποτέλεσαν, στον έναν ή τον άλλο βαθμό, σταθμούς στην ιστορία της μηχανικής: μοχλοί, καταπέλτες, μηχανές ανύψωσης νερού, «αυτόματα», ηλιακά και υδραυλικά ωρολόγια, σφαίρες με τα ουράνια σώματα που ενεργοποιούνταν από υδραυλικά συστήματα. Ειδικά στην περίπτωση των «αυτομάτων», όλοι όσοι χρειάζονταν την περιγραφή κατασκευών που λειτουργούσαν με υδραυλικά συστήματα ρευστών (νερού ή αέρα) ανέτρεχαν στο έργο του Ήρωνα του Αλεξανδρέα.

Οι μηχανικοί της Ύστερης Αρχαιότητας και του Βυζαντίου δεν διαφύλαξαν μόνο την παλαιά γνώση, αλλά και την ανέπτυξαν με το μέτρο του δυνατού υπό τις δεδομένες συνθήκες. Πράγματι, η εγκωμιαστική περιγραφή (έκφραση) του τριώροφου ωρολογίου που δέσποζε στην αγορά της Γάζας από τον ρήτορα Προκόπιο, αποτυπώνει στο γραπτό λόγο το διάκοσμό του, αφήνοντάς μας να εννοήσουμε τον πολύπλοκο εσωτερικό μηχανισμό του στα πρώτα χρόνια του 6ου αιώνα: οι ώρες σήμαιναν με σαλπίσματα και χτυπήματα του αγάλματος του Περσέα πάνω στην κεφαλή της Μέδουσας· τότε, στον ψηλότερο όροφο, ο θεός Ήλιος πάνω στο άρμα του έδειχνε με το δάκτυλό του μια από τις συνολικά δώδεκα θύρες, που άνοιγε και φανερωνόταν ένα γλυπτικό σύμπλεγμα που απεικόνιζε έναν από τους δώδεκα άθλους του Ηρακλή· στη βάση του ρολογιού, τέλος, εικονίζονταν ο Πάνας και σάτυροι μαζί με νύμφες. Επίσης, ο αστρονόμος και μηχανικός Λεόντιος, στο έργο του Περί κατασκευής Αρατείου Σφαίρας, δίνει οδηγίες για την κατασκευή της σφαίρας της γης και για την χάραξη πάνω σ’ αυτήν των γραμμών του ισημερινού, των τροπικών και της πορείας των δώδεκα ζωδίων, σύμφωνα με την εξύμνηση των αστερισμών στο γνωστό ποίημα Φαινόμενα και Διοσημεία του μεγάλου ποιητή των Ελληνιστικών χρόνων Αράτου από τους Σόλους, διορθώνοντας μάλιστα και ορισμένα λάθη του. Τέλος, οι περιγραφές του Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου και του Λιουτπράνδου, μετέπειτα επισκόπου Κρεμόνας, για τον θρόνο του αυτοκράτορα στο παλάτι της Μαγναύρας που ανυψωνόταν ως την κορυφή της αίθουσας ενόσω οι ξένοι επισκέπτες τον προσκυνούσαν με το πρόσωπο κολλημένο στο δάπεδο, ενώ ταυτόχρονα όργανα έπαιζαν μουσική, μεταλλικά λιοντάρια άνοιγαν το στόμα τους και έβγαζαν βρυχηθμούς και πουλιά σε ασημένια δέντρα κελαηδούσαν πάνω από το θρόνο. Όλα αυτά τα θαυμαστά δεν ήταν τίποτε άλλο παρά εφαρμογές των αρχών που πρώτος ο Ήρων είχε περιγράψει. Τα δύο πρώτα έργα φανερώνουν ότι, μέχρι και τον 7ο αιώνα τουλάχιστον, η μηχανολογική γνώση ήταν κτήμα ομάδας λογίων που βρίσκονταν τόσο στην πρωτεύουσα όσο και στις επαρχίες και κοινοποιούσαν στο ευρύ κοινό επιτεύγματα άξια λόγου, όπως η μηχανική σφαίρα και το ωρολόγιο της Γάζας. Η μηχανική ανύψωση του θρόνου του αυτοκράτορα ή η λειτουργία μιας χάλκινης συσκευής με σωλήνες που μετέφεραν ζεστό νερό και μετέδιδαν θερμότητα, όπως τα σημερινά καλοριφέρ, μέσα στο λουτρό που έκτισε ο Διγενής Ακρίτας, σύμφωνα με το γνωστό ομότιτλο έπος, δείχνουν ότι οι μηχανικοί από τον 9ο αιώνα και εξής εργάζονταν αποκλειστικά για τον αυτοκράτορα και το παλάτι.

Οι Βυζαντινοί γεωμέτρες γνώριζαν τη χρήση της διόπτρας: ο Ήρωνας από την Αλεξάνδρεια (τοπογράφος του 7ου ή του 8ου αιώνα, που ορισμένοι τον ταυτίζουν με τον Ήρωνα τον Νεότερο) συνέγραψε έργο για την επίλυση πρακτικών προβλημάτων καθορισμού αποστάσεων μεταξύ σημείων και καθορισμού επιφανειών με το συγκεκριμένο όργανο που θεωρείται πρόγονος του σημερινού θεοδόλιχου. Ο αστρολάβος, που χρησιμοποιόταν ευρέως στην αστρονομία, για την εύρεση του αζιμούθιου και τον υπολογισμό των αποστάσεων μεταξύ των ουρανίων σωμάτων, κέντρισε το ενδιαφέρον σημαντικών λογίων, όπως του Ιωάννη Φιλόπονου, του Νικηφόρου Γρηγορά και του Ισαάκ Αργυρού, που έγραψαν σχετικές ομότιτλες πραγματείες. (Ο μοναδικός βυζαντινός αστρολάβος που έχει σωθεί ως σήμερα φυλάσσεται στο μουσείο της Brescia και χρονολογείται με επιγραφή το 1062.) Τέλος, στην τεχνολογία των εργαλείων περιλαμβάνονται τα πολυάριθμα ιατρικά εργαλεία, τα περισσότερα από τα οποία μνημονεύει ο Ορειβάσιος, τα φορητά ηλιακά ωρολόγια, τα μέτρα και τα σταθμά, και τα σκεύη που αναφέρουν οι αλχημιστές.

EXPLORING BYZANTIUM

Πηγή: Μία αυτοκρατορία των μηχανών: Φυσική και τεχνολογία στο Βυζάντιο – Cognosco Team

Έκτακτο Παράρτημα: Ο Αθάνατος Αϊτός δε σε ξεχνά

 Πατριωτικά Ποιήματα του Μεγάλου Κωστή Παλαμά

Ὤ! Πόλη!

Ὤ! Πόλη! Ἐσὺ τοῦ πράσινου διθάλασσο ὅραμα,

Πατρίδα τῆς Πατρίδας μου, οἱ Σουλτάνοι

Σὲ ντρόπιασαν, ἐμάρανέ σε ὁ Ξεπεσμός.

Ὅμως ὁ Ἀθάνατος Ἀϊτὸς δὲ σὲ ξεχνάει.

Ἀπὸ Βοριᾶ, ἀπὸ Δύση κι ἀπ᾿ Ἀνατολή,

Ἀράδα κράδα δοξαστὴς ρηγάδων τροπαιοφόρων,

Γυρνάει τὶς νύχτες πρὸς ἐσὲ νὰ στάξει δάκρυα πύρινα.

Ἀπάνου ἀπ᾿ τοὺς τάφους τῶν Αὐτοκρατόρων.

——————–

Δόξα στὸ Μεσολόγγι
(1926, ἀπαγγέλθηκε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Ποιητή,
στὴν 100η ἐπέτειο τῆς Ἐξόδου στὸ Μεσολόγγι – ἀπόσπασμα)

Γῆ, τοὺς ξάστερους πάντοτε οὐρανούς μου

Κάθε λογῆς κόσμοι ἀστρικοὶ πλουμίζουν,

Ἄστρα ποὺ σβύνουν καὶ ποὺ πέφτουν, ἄστρα

Ποὺ τρεμοφέγγουν,

Πλανῆτες, φωτοσύγνεφα, κομῆτες,

Φῶτα χλωμὰ καὶ φῶτα θάμπωμα, ἥλιοι,

Πὲς τὰ μαργαριτάρια καὶ χρυσάφια,

Πὲς τὰ διαμάντια.

Μὰ ἐσύ, ρουμπίνι ἀπ᾿ τοὺς ἀχνοὺς δεμένο

Μαρτυρικῶν καὶ ἡρωικῶν αἱμάτων.

Στὸν οὐρανὸ τῆς πλάσης, καθὼς εἶναι τοῦ πόλου τὸ ἄστρο,

Τοῦ πόλου τὸ ἄστρο ἐσὺ στοὺς οὐρανούς μου

Τῆς Δόξας, δόξα, ὦ Γῆ! Τὸ Μισολόγγι:

Κι᾿ οἱ μὲ ὀνόματα μύρια γνωρισμένοι

Κόσμο μου ποὺ εἶναι

Κι᾿ οἱ ἀπὸ σπαθιοῦ καταχτητές, καὶ οἱ δάφνες

Τῶν πολεμάρχων οἱ αἱματοβαμμένες,

Κι᾿ οἱ Ἀλέξαντροι

Κι᾿ οἱ Ἑφτάλοφες καὶ οἱ Νίκες

Καὶ οἱ Σαλαμῖνες,

Καὶ μὲ τὶς ἱστορίες οἱ πολιτεῖες

Καὶ στόματα χρυσὰ καὶ οἱ Κυβερνῆτες

Κι᾿ οἱ Ἠράκλειτοι τοῦ Λόγου καὶ τῆς Τέχνης

παντοῦ κι᾿ οἱ Αἰσχύλοι,

Ἀνήμποροι ὅπως κι᾿ ἂν σταθοῦν μπροστά σου,

Καὶ σὲ μιᾶς τρίχας ἤσκιο νὰ θολώσουν

Τὴν ξεκομμένη ἀπ᾿ τοῦ Κυρίου τὴν ὄψη

Φεγγοβολιά σου.

Μισολόγγγι. Χαρὰ τῆς ἱστορίας,

Γῆ ἐπαγγελμένη. Πᾶνε ἑκατὸ χρόνια,

Κι᾿ ἂς πᾶνε. Ἡ θύμηση ἄχρονη μπροστά σου

Θὰ γονατίζει.

—————————————————

Ποίημα γιὰ τὸν Καραϊσκάκη

Ἀπό «.

Πόλεμος θἄρχιζε. Στὰ ξάγναντα, μπροστά μου,
κορφή, γκρεμός· τὸ βουνὸ μαῦρο. Ξαφνικὰ
τὸ βουνὸ ἀστράφτει μέσ᾿ στὴν ὑπνοφαντασιά μου
σὰν ἀπὸ φάσγανα γυμνὰ γιὰ φονικά.

Ὅσο κι ἂν ἔγερν᾿ ἐμὲ δείλια πρὸς τὰ χάμου,
μὲ μάτια πρόσμενα ὑψωμένα ἐκστατικὰ
τὰ πρῶτα βόλια νὰ σφυρίξουνε στ᾿ αὐτιά μου
κ᾿ ἔνιωθα κάτι σὰ φτερὸ στὰ σωθικά.

Καὶ νά! ἀπὸ τοῦ βουνοῦ τὴν κορωμένη ράχη
δὲ χύμησε μουγγρίζοντας ἡ ἀντάρα ἡ μάχη.
Τὸ βουνὸ χρυσὴ σκάλα, κλέφτες καὶ κουρσάροι

τὴν κατεβαίνανε, καὶ σ᾿ ὅλους μέσα ποιός;
Ἕνας ξεχώριζε, τοῦ Γένους τὸ καμάρι,
τῆς Καλογριᾶς ὁ Γιός!

[«Τὰ δεκατετράστιχα»,
Ἅπαντα, τόμος 7ος, σ. 420, Ἀθήνα 1972]
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/tributes/kwsths_palamas/poihmata.htm

via Έκτακτο Παράρτημα: Ο Αθάνατος Αϊτός δε σε ξεχνά

ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΤΑΤΖΗΣ – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

                        

Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ ΚΑΙ Η ΣΕΡΒΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ

Άγιος Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης και Άγιος Σάββας Α΄ Αρχιεπίσκοπος Σερβίας

Κείμενο του (Καστροπολίτη) Ιωάννη Α. Σαρσάκη

Εισαγωγή στο ιστορικό πλαίσιο της εποχής

Για εννέα αιώνες η πρωτεύουσα της Ρωμανίας (Βυζαντίου), η Κωνσταντινούπολη, είχε μείνει αλώβητη απ΄ όλες τις πολιορκίες και τις επιθέσεις που είχε δεχθεί από εχθρούς, οι οποίοι κατά καιρούς, επιτίθονταν …

Πηγή: ΑΓΙΟΣ ΣΑΒΒΑΣ ΑΓΙΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΤΑΤΖΗΣ – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ – Η ΑΡΧΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Φώτη Κόντογλου

Τί ἤτανε, ἀληθινά, ἐκεῖνο τὸ Βυζάντιο,ἐκείνη ἡ Κωνσταντινούπολη; Πα-ραμυθένιος κόσμος![…] Στὰ χρόνια τῶν Βυζαντινῶν «ἡ βασιλεύουσα πόλις» θὰ εἶχε μία ἐξωτικὴ καὶ ἀλλόκοτη μεγαλοπρέπεια. Χίλιοι κουμπέδες (τροῦλλοι) καταχρυσοὶ λαμποκοπούσανε μέσα στὴ βλογημένη αὐτὴ ἀφεντοπολιτεία. Στὴ μέση στεκότανε, σὰν ἥλιος, ἡ Ἁγιὰ Σοφιά, καὶ γύρω της ἤτανε σκορπισμένες οἱ ἄλλες ἐκκλησιὲς μὲ τοὺς χρυσοὺς κουμπέδες, σφαῖρες οὐράνιες, ποὺ λὲς καὶ γυρίζανε γύρω στὸν ἥλιο[…]. Τὸ Σαββα-τόβραδο, κατὰ τὸ δειλινό, ἡ ἀτμόσφαιρα γέμιζε ἀπὸ τὴ γλυκειὰ βουὴ ποὺ κάνανε χιλιάδες καμπάνες καὶ ποὺ ἀνέβαινε σὰν ψαλμωδία ἀπάνω ἀπὸ τὴν ἁγιασμένη πολιτεία, ἀπὸ τὴ Νέα Σιὼν, «ἦχος καθαρὸς ἑορταζόντων». Πανηγυρικὴ μεγαλοπρέπεια! Μόνο τὸ Βυζάντιο κατέβασε στὴ γῆ τὴν οὐράνια …

Πηγή: ΤΟ ΑΛΗΘΙΝΟ ΒΥΖΑΝΤΙΟ – Η ΑΡΧΟΝΤΙΚΗ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ. ΆΛΛΟ ΕΝΑ ΕΘΙΜΟ, ΠΟΥ ΑΝΤΕΓΡΑΨΕ Η ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ! – Ρωμνιός

σχόλιο Γ.Θ : Με ρίζες αρχαιοελληνικές (Ειρεσιώνη) και με στοιχεία που το αποδεικνύουν, το Χριστουγεννιάτικο δέντρο είναι 100% Ελληνικό και όχι ξενόφερτο.

Το χριστουγεννιάτικο δέντρο της αρχαιότητας

Η ιδέα για το στολισμό ενός δέντρου κατά τα Χριστούγεννα δεν είναι ξενόφερτη, όπως…

Πηγή: ΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΟ ΔΕΝΤΡΟ. ΆΛΛΟ ΕΝΑ ΕΘΙΜΟ, ΠΟΥ ΑΝΤΕΓΡΑΨΕ Η ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ! – Ρωμνιός

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Ἡ ἀνατολικὴ ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία ἦταν κράτος πολυεθνικό. Στὴν τεράστια ἐπικράτειά της, ἡ ὁποία ἁπλωνόταν σὲ τρεῖς ἠπείρους, στὴν πρωτοβυζαντινὴ περίοδο, συμβίωναν Ἕλληνες καὶ ἐξελληνισμένοι λαοί, αὐθεντικοὶ Ρωμαῖοι, Ἀρμένιοι, Σύροι, Αἰγύπτιοι καὶ Ἰουδαῖοι, ὑπολείμματα παλαιῶν μικρασιατικῶν λαῶν (Ἴσαυροι, Φρῦγες, Καππαδόκες),στὴ Χερσόνησο τοῦ Αἵμου, καθὼς ἐπίσης ὑπολείμματα νεώτερων ἐποικισμῶν Γαλατῶν καὶ Γότθων. Ὅλοι αὐτοὶ αὐτοαποκαλοῦνταν Ρωμαῖοι, στὸν βαθμὸ ποὺ ἦταν ἀφοσιωμένοι στὴν Ἐκκλησία καὶ στὸν Αὐτοκράτορα τῆς Κωνσταντινούπολης, τὸν Ρωμαῖο Αὐτοκράτορα, καὶ ἀσφαλῶς μιλοῦσαν τὶς δικές τους γλῶσσες. Γνωστότερες ἀπὸ αὐτὲς ἦταν ἡ λατινική, στὴν ὁποία γράφονταν οἱ νόμοι τοῦ κράτους καὶ οἱ ἀποφάσεις τῶν αὐτοκρατόρων καὶ τῶν δικαστῶν, καὶ ἡ ἑλληνική, τὴν ὁποία …

Πηγή: Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΩΝ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ – Ενωμένη Ρωμηοσύνη

Έκτακτο Παράρτημα: Ο θεολόγος της Αγίας Ρωμανίας π.Ιωάννης Ρωμανίδης

σχόλιο Γ.Θ : Μια απάντηση για τις συκοφαντίες και τις κατηγορίες στο πρόσωπο του Μεγάλου π.Ιωάννη Ρωμανίδη (σιγά μην γλύτωνε και αυτός από τους νεοέλληνες), από τον αγαπημένο π.Γεώργιο Μεταλληνό.

Πηγή: Έκτακτο Παράρτημα: Ο θεολόγος της Αγίας Ρωμανίας π.Ιωάννης Ρωμανίδης

Έκτακτο Παράρτημα: Το Χριστός Ανέστη του Μαρμαρωμένου Βασιλιά

σχόλιο Γ.Θ : Η αποστολή σου δεν τελείωσε ακόμα Αυτοκράτορα…

…………………………………………

Πηγή: Έκτακτο Παράρτημα: Το Χριστός Ανέστη του Μαρμαρωμένου Βασιλιά